1 Nisan şaka günü, mecralardan akışlarımıza düşen her şeyin gerçekliğini sorgulamamız gereken bir gün. Dünyada birçok medya kuruluşu 1 Nisan “şakası” diye uydurma haberler yapabiliyor. Sorun, bunların bazen gerçek sanılıp ciddiye alınması.
Haber sitelerinde Ever Given adlı kuru yük gemisinin Süveyş Kanalı’nın kapanmasına neden olmasının ardından bölgede ikinci kanal açılması arayışının gündeme geldiği, yeni kanalın da Akabe Körfezi’nde açılması olasılığı dahi iddia edildi. Yeni Şafak gazetesi bu iddiayı manşetinden duyurdu.
The Guardian’ın 1 Nisan şakası gerçek sanılmış
1 Nisan’da yayınlanan bu iddianın gerçekliği bulunmuyor. Gazetelerin düştüğü bu hata The Guardian’ın 1 Nisan şakasına dayanıyor. Britanya gazetesi The Guardian’ın, Mısır İsrail sınırına ikinci Süveyş kanalı planıyla ilgili yayınladığı haber, bir 1 Nisan şakasıydı. Haber zaten The Guardian’ın “April fools” (1 Nisan şakaları) köşesinde yayınlanmış. The Guardian her sene bu köşede şaka amacıyla uydurma haberler yayınlıyor.
Uydurma haberdeki bazı noktalar haberin şaka amaçlı üretildiğini gösteriyor
The Guardian’ın haberi 1 Nisan amaçlı yayınladığı bilinmese de, haberdeki bazı detaylarda aslında bunun bir uydurma haber olduğu tahmin edilebilir. Parodi amaçlı üretilen bu haberde ikinci bir kanal açılmasıyla Birleşmiş Milletler “Ekonomiler Birleştiren Ticaret Rotaları Komitesi’nin” ilgilendiği yazılmış. Ancak BM’nin böyle bir komitesi yok. BM’nin resmi sitesindeki kuruluşlara baktığımızda da böyle bir komiteye rastlanmadığını doğrulayabiliyoruz.
Diğer bir nokta haberde BM adına fizibilite çalışması yapan OFP Lariol adlı olmayan bir uluslararası şirketten de bahsedilmiş. Böyle bir uluslararası şirketin olmadığını dünyanın en büyük açık şirket veritabanından arattığımızda da ortaya koyabiliyoruz. Yine Google'da yapılan aramada da anlamlı bir sonuca erişilemiyor. Olmayan bu şirketin olmayan yetkilisinin soyadı ise İngilizcede kürek anlamına gelen “Shovel” diye belirtilmiş. Haberde alternatif tünelin daha önce Suriye ve Irak’tan geçmesinin planlanması, İngiliz yetkilinin Kuzey İrlanda ile önerilen tünelin bağlantılarının paylaşacağını söylemesi, deniz teknoloji mühendislerinin mega gemiler tasarlamaya kapasitelerinin yetmediği, daha küçük bot filolarla nakletmeyi modern çözüm olarak sunulması da içeriğin parodi olduğunu gösteriyor.
Biraz daha bakıldığında Nil’deki su seviyesinin düşmesi ihtimaline karşı develerin hazırda bekletildiğinin belirtilmesi, bir sözcünün bu projenin mümkün olup olamayacağı sorusuna piramitleri de biz yaptık diye yanıt vermesi de bunun bir şaka amaçlı üretilmiş haber olduğunu gösteriyor.
Haberi gerçek sanarak mecralarına taşıyan birçok haber kuruluşu da daha sonra düzeltme yayınladı ve yayınladıkları haberi düzeltti. Haber sitelerin pek çoğu da BBC Türkçe’yi kaynak göstererek yayınlamıştı. 1 Nisan şakasını gerçek sandıkları haberi sitesinden kaldıran BBC, düzeltme ve özür mesajı yayınladı.
Bunların yanı sıra Ever Given adlı geminin kanalı tıkamasının küresel ticareti olumsuz etkilediği yönünde birçok değerlendirme var. Bu durum alternatif arayışlarına değinen bu parodi, haberi daha gerçekçi kılmış olabilir.
Şaka amaçlı hazırlanan haberler sadece 1 Nisan’da değil, parodi içerikler üreten siteler tarafından her zaman yayılabiliyor.
Teyit, birçok iddianın parodi haber sitelerine ya da sosyal medya hesaplarına dayandığını daha önce de ortaya koydu. Parodi içeriklerin yarattığı gerçeklik yanılgısına dair ele aldığımız yazıda da bu konuya değiniyoruz.
