İBB’nin Sirkeci’de korunması gereken kültür mirası ilan edilen alana heykel diktiğine dair iddialar çeşitli haber kaynaklarında yer aldı. İddialara göre Emirler Mescidi’nin ihya edilmesi için karar alınan kültür mirası tescilli alana, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından heykel dikilmiş, heykel daha sonra kaldırılmıştı.
İddialarla paylaşılan ve Kenan Kıran'ın Teyit ile bizzat da paylaştığı belgelere göre, Emirler Mescidi’nin tescili 20 Mart 2013 tarihinde İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanmış. Benzer haberlerde kararın içerdiği diğer yapılardan olan Baba Hasan Alemi Cami hakkındaki dilekçe de yer alıyordu. Bu dilekçe ise aynı kurulun Tarihi Çevre Koruma Müdürlüğü’ne iletilmişti.
Teyit, öncelikle kararın sahibi 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na ulaştı. Kurul 1 ada eski 13 parsel, 1 ada yeni 18 parseldeki bölgenin İBB mülkiyetinde olduğunu söyledi; ancak belge paylaşmadı. Kurul üzerinden Tarihi Çevre Koruma Müdürlüğü’ne ulaşılmaya çalışıldığında ise, Projeler Müdürlüğü’ne yapılan yönlendirmelerden cevap alınamadı. Kültürel Miras Koruma Müdürlüğü tarafından karar no ve parsel no ile yapılan taramalarda da belgeye ulaşılamadı.
Kıran’ın Teyit’le paylaştığı belgelerde, Baba Hasan Alemi Camisi’nin de içinde bulunduğu yapılar hakkında toplu karar alındığı görülüyordu. Diğer yandan Teyit iddianın doğruluğunu kanıtlayabilmek için belgenin doğruluğunu teyit etmek zorundaydı. Belgeler iki hafta boyunca kurumlar aracılığıyla teyit edilemedi, Tarihi Çevre Koruma Müdürlüğü günümüzde aktif de değildi.
1327 no’lu kararla ilgili bir ize, kurulun 2013 tarihli tescil listesinden ulaşılabiliyordu. Ancak ayrıntıları görüntülenemeyen karar, Mimar Ayas Mescidi adı ile kaydedilmişti. Bu, toplu kararlar içinde tescillenen diğer yapılardan; Emirler Mescidi ile ilgili değil.
Teyit bu nedenle 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ile tekraren iletişime geçti; kurum iki kez de ziyaret edildi. Teyitçi ancak ikinci ziyarette belgenin orijinalini görerek doğrulayabildi. Ancak Kıran'a bir şekilde iletilen belgenin fotoğrafının Teyit tarafından çekilmesine izin verilmedi.
Tescil tarihinin ardından bölgeye park yaptırılmış
Ancak bölge 2013 yılında tescillendikten sonraki ilk imar faaliyeti bu olmamış.
Sabah’ın ilgili haberine göre 2013 yılında tescillenen bölge için İSTED ihya başvurusunda bulunmuş. Teyit, İSTED başkanı Dr. Erhan Sarışın ile de iletişime geçti. Sarışın, bölgenin 2013 yılında tescillendiğini, ancak ihyasının Fatih’in Kayıp Camileri Derneği tarafından yapılacağını belirtti. Fatih’in Kayıp Camileri Derneği başkanı İrfan Altuner ise, Emirler Mescidi’nin ihyası için 2017 yılında başvuruda bulunduklarını, ret kararı üzerine başvurularını 2019 yılında yenilediklerini belirtti. 2019 yılında yenilenen bu başvuru kabul edilmiş; ancak kabulün İBB idaresinin değiştiği Haziran ayından önce ya da sonra olup olmadığı bilgisi paylaşılmadı.
Emirler Cami, yapım tarihi bilinmemekle birlikte, derneğin kayıtlarında 1873 yılında yıkılmış ve yola eklenmiş olarak gözüküyor. İSTED ise mescidin 1955-57 tarihlerinde yıktırılıp ticari alan olarak kullanıldığını aktarıyor. Alana ait en eski Google Maps görüntüsü, Kadir Topbaş’ın İBB başkanı olduğu Nisan 2014 tarihinden. Bu tarihte parselin bir kısmında park, bir kısmında ise benzinlik bulunduğu görülebiliyor. Sabah’ın haberine göreyse mescit alanında en son bulunan yapı bir benzinlikti, parktan bahsedilmemişti.
Benzinliğin üzerinde ise dönemin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait bir afiş yer alıyor. Afiş, benzinliğin yerine park yapılacağını haber veriyor.
Eylül 2015’teki görüntüde de, benzinliğin yerine park yapıldığı görülebiliyor. Sirkeci Garı ve çevresinin müze ve park haline getirilmesi, bu dönemde epey tepki toplamış, CHP meclis üyelerinden karara karşı çıkanlar olmuş.
Teyit parkın yapımı hakkında belgelere ulaşmak için, İBB Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı ile iletişime geçti. Ancak güncel belgelere ulaşılamadı. 1950’li yıllardan kalma belgelerin içeriği de paylaşılmadı.
Ancak İSTED Başkanı Dr. Erhan Sarışın, 2013 yılında tescillenen Hocapaşa Mahallesi 1. ada 18. parseldeki alana benzinliğin de dahil olduğunu doğruladı. Yani ihya alanı, eskiden benzinliğin de olduğu alanla birlikte Sirkeci Parkı’nı kaplıyor. Ancak tescilin ardından benzinlik kaldırılıp park inşa edilmiş.
Benzinliğin kaldırılışı, Google Earth üzerindeki kayıtlarda da görülebiliyor. 10 Ocak 2007 tarihinde, benzinliğin günümüzdeki parkın bir kısmını kapladığı görülebiliyor. Benzinliğe ait ilk net uydu görüntüsü bu tarihten.
Benzinliğe ait son görüntü ise 15 Mart 2014 tarihinde kaydedilmiş. Daha sonra benzinlik kaldırılarak park yapımına başlanmış.
Haziran ayında ise parkın yapımına başlandığına dair ilk görüntü alınmış.
Aynı yıl içinde yapımının tamamlandığı da görülebiliyor.
Heykelin inşası ve kaldırılması hakkındaki haberler ise 8 Eylül 2020 tarihli. Bu tarih ve sonrasına ait Google Maps’te de Google Earth’te de görüntü yok. Heykelin yapımı ya da yıkımı hakkında resmi bir belgeye ya da duyuruya ulaşmak da mümkün değil. Ancak heykelin benzinliğin olduğu dönemde de bulunan ve tescile dahil olan park kısmına inşa edildiği görülebiliyor. İddianın geneli ve tescil belgeleri hakkında, İBB Beyaz Masa ve CİMER’e yapılan başvurulara ise analizin yayınlandığı henüz yanıt alınamamıştı. 12 Mart 2021 tarihinde gelen cevaba göre bu bölge korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiş.
CİMER'den gelen yanıtın mail görüntüsü.
17 Eylül 2020 günü bölgeden iki farklı saatte çekilen görüntülerde, heykelin kaidesinin durduğu ve bölgede çalışmalar olduğu görülebiliyor.
İBB'nin kurul kararından habersiz ya da haberli, bölgeye bir heykel koyduğu, sonrasında da kaldırıldığı anlaşılıyor. Mevcut veriler, kaidesi halen duran heykelin, tescil alanına dahil olan parkın bulunduğu yere dikildiğini gösteriyor.
CİMER’in istenen belgelerin iletmesi durumunda analiz güncellenebilir.
