Sosyal medyada yapılan bir paylaşımda, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitarovic’in Hırvatistan’daki ekonomik kriz üzerine aldığı çeşitli önlemler sıralandı.
Bir kullanıcı tarafından yaklaşık 50 bine yakın paylaşım alan gönderiye göre, Grabar-Kitarović, kriz sonrası kendi maaşını yüzde 50 oranında indirdi, Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık uçağını sattı, 35 tane Mercedes makam aracını satarak elde edilen geliri devlet hazinesine aktardı, Hırvat konsoloslarının maaşlarını yüzde 60 oranında indirdi ve asgari ücreti yükseltti.
Aynı paylaşımın Temmuz ayında English Life adlı İngilizce bir Facebook sayfasında yapıldığı da görülebiliyor.
Hırvatistan Cumhurbaşkanı’nın kendi maaşını düşürme yetkisi bulunmuyor
Hırvatistan Anayasası, Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkilerini 94 ila 107. maddeler arasında düzenlemiş durumda. Her ne kadar Hırvatistan’da sistem Cumhurbaşkanı’nın seçimle başa gelmesi sebebiyle yarı-başkanlık sistemine benzerlik gösterse de Cumhurbaşkanı’nın sahip olduğu sınırlı yetkiler açısından ülkenin parlamenter demokrasilere daha yakın olduğu söylenebilir. Daha ziyade diplomatik ve Başkomutanlık unvanı sebebiyle askeri görevleri olan Cumhurbaşkanı genel olarak sembolik bir konumda ve parlamentodan geçen kanunları veto yetkisi dahi yok. Yürütme yetkileri, devletin resmi sitesinde belirtildiği gibi, daha ziyade Bakanlar Kurulu ve dolayısıyla Başbakan’da toplanmış durumda.
Hırvatistan’da Cumhurbaşkanı’nın maaşı kanunla düzenleniyor (madde 12). Herhangi bir yasama yetkisine sahip olmayan Grabar-Kitarovic’in bu maaşta bir değişiklik yapması mümkün değil. Yasama yetkisi de, doğal olarak, parlamentoda.
Dahası, Kolinda Grabar-Kitarovic’in maaşı da göreve geldiğinden beri artmış durumda. Net olarak aylık 3.276 Euro kazanan Grabar-Kitarovic’in maaşı, göreve geldiğinden beri yaklaşık 250 Euro yükselmiş. Nitekim selefi Ivo Josipovic’in maaşının yaklaşık 3.000 Euro olması da bunu doğruluyor.
Grabar-Kitarovic’in maaşı, Adriyatik ülkeleri arasındaki en yüksek ikinci Cumhurbaşkanı maaşı. En yüksek maaşı 3.332 Euro ile Slovenya Cumhurbaşkanı Borut Pahor alırken, en düşük maaşa sahip Cumhurbaşkanı ise 1.083 Euro ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic.
Adriyatik ülkelerinde Cumhurbaşkanı maaşları ve ülkelerindeki ortalama maaşlara oranları (Kaynak: Al Jazeera Balkans)
Hırvatistan’da Cumhurbaşkanlığı veya Başbakanlık uçağı yok
Hırvatistan’da Cumhurbaşkanlığına veya Başbakanlığa tahsis edilmiş özel bir uçak da bulunmuyor. Devletin sahip olduğu Bombardier marka Challenger tipi 1997 model resmi uçak bu kurumlardan birine bağlı değil ve genel olarak devlet erkanının hizmetinde. Nitekim yukarıda açıklandığı üzere ve AFP’nin de aynı iddialar için yaptığı doğrulama çalışmasında görüldüğü gibi Cumhurbaşkanı’nın bu uçağı satacak bir yürütme yetkisi de zaten bulunmamakta. Hırvatistan devletinin sahip olduğu bu tek uçağın bakımı ve kullanımının organizasyonu için bir “Resmi Uçak Kullanım Müdürlüğü” dahi kurulmuş. Bu birimin geçmiş yıllardaki bütçesine buradan ulaşılabilir.
Uçağın kim tarafından ne kadar kullanıldığının ve bunun vergisini ödeyen Hırvat vatandaşlarına ne kadara mal olduğunun tartışmalara sebep olduğu çeşitli Hırvat internet sitelerindeçıkanhaberlerdenanlaşılabiliyor. Örneğin bizzat Grabar-Kitarovic’in, Cumhurbaşkanlığı adaylığı esnasında katıldığı bir mülakatta 2005-2007 yılları arasında Dışişleri Bakanı iken uçağı ne kadar kullandığı hakkında sorulan sorulara cevaplar verirken “zorlandığı” görülebiliyor.
Son olarak, Hırvatistan Cumhurbaşkanı’nın bu sene 17 Ocak tarihinde Saraybosna’ya yaptığı bir gezide ilgili uçaktan inerken çekilmiş bir fotoğrafı aşağıda görülebilir.
Makam araçlarını sattığı iddiası da doğru değil
Grabar-Kitarovic’in 35 adet Mercedes marka makam aracını satıp geliri devlet hazinesine aktardığı iddiası da doğru değil. Yine, kendisinin böyle bir yetkisi olmadığı gibi bu konuda ne resmi bir açıklama var ne de Hırvat medyasında böyle bir habere rastlanabiliyor. Bu iddia, muhtemelen, bu sene çeşitli Hırvat makam araçlarının satıldığı bir açık artırmaya dayanıyor. Açık artırmadaki araçlar İçişleri Bakanlığı, Orman İşleri, Posta Ofisi gibi çeşitli bürokratik kurumlara ait. Satıştaki araçların tamamının listesine buradan ulaşılabilir. Çoğunun oldukça eski ve mütevazı olduğu dikkat çeken araçların bazıları 600 Kuna’dan (yaklaşık 80 Euro) satışa sunulmuş. Satıştaki en pahalı araç ise 50 bin Kunalık (yaklaşık 6.700 Euro) fiyatıyla 2009 model bir Audi A6 olmuş. 7 ve 11 yaşındaki iki adet Mercedes Sprinter model minibüs haricinde listedeki en genç Mercedes marka taşıt ise 14 yaşında.
Hırvatistan’da geçen senelerde de benzer açık artırmalar yapıldığı görülebiliyor. Ekim 2017’de yapılan ve Kültür Bakanlığı, Şehir Planlama Bakanlığı, Gaziler Bakanlığı, Orman İşleri gibi çeşitli bürokratik kurumların araçlarının satışa çıkarıldığı bir açık artırmanın detaylarına buradan ulaşmak mümkün. Yine 2015’te de benzer bir açık artırma yapılmış. Araçların bir kısmının hurda halinde olması da dikkat çekiyor.
Dahası, iddianın tam tersine, Haziran 2018’de “Merkezi Tedarik Bürosu”nun çeşitli bakanlıklara tahsis edilecek yaklaşık 1.000 yeni makam aracı için yeni ihaleler açtığı da biliniyor. Yine geçtiğimiz günlerde 2019 bütçesinde 393 yeni makam aracına yer verilmesi de tartışmalara sebep olmuş durumda. Ayrıca, bu sene, İçişleri Bakanlığı’nın yaklaşık 25 milyon Kuna (yaklaşık 3.5 milyon Euro) tutarında ve 10 tanesi lüks sınıf olmak üzere 62 yeni makam aracı için ihale açmasının tepki çektiği de görülebiliyor. Bunlardan yaklaşık 800 bin Euro tutarındaki Mercedes S sınıfı makam aracının ilk misafiri 26 Temmuz 2018 tarihinde Hırvatistan’ı ziyaret eden ve Grabar-Kitarovic’in ağırladığı İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin olmuş.
26 Temmuz 2018.
Diplomat maaşları hakkındaki son düzenleme 2013’te yapılmış
Hırvatistan’da diplomatların maaşları Dışişleri Kanunu’nun 50. maddesine binaen Dışişleri Bakanı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan 12 Şubat 2003 tarihli bir tüzük ile düzenleniyor. Bu tüzük, yürürlüğe girdiği tarihten beri çeşitli düzenlemelere tabi tutulmuşsa da son düzenlemenin yapıldığı tarih 28 Şubat 2013. Bu tarih, Grabar-Kitarovic’in göreve geliş tarihinden yaklaşık 2 yıl öncesine tekabül ediyor.
Zaten Cumhurbaşkanı’nın bu konuda bir tüzük çıkarma yetkisi de bulunmuyor. İlgili kanunda belirtildiği üzere bu konuda bir tüzük çıkarma yetkisi Dışişleri Bakanı’nın teklifi üzerine münhasıran Bakanlar Kurulu’na ait.
Nitekim, Grabar-Kitarovic döneminde diplomatların maaşları hakkında yapılacak bir internet taraması da 2017 yılında, iddianın tersine, Dışişleri Bakanlığı’nın bütçesini ve bunun sonucunda diplomatların maaşını artıracak bir düzenlemenin hazırlandığı sonucunu veriyor. Bu düzenlemeyi gündeme getiren ise Başbakan Andrej Plenkovic olmuş. Bu yönde Hırvatistan Bakanlar Kurulu’nun 24 Mayıs 2018 tarihli 97. oturumunda gündeme aldığı tüzük değişikliği tasarısına Bakanlar Kurulu’nun sitesinden ulaşılabiliyor (23-a). Hırvat diplomatların maaşlarını düzenleyen ana tüzükte yapılması hedeflenen bu değişikliklerin yürürlüğe girip girmediği ise belli değil. Fakat tasarıda değişikliklerin 1 Haziran’da yürürlüğe gireceği öngörülmüş.
Her ne kadar Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu’nun belli bir gündeme ilişkin toplanmasını Başbakan’a teklif edebilse de bu nadiren olan bir durum. Nitekim ilgili oturumda Grabar-Kitarovic’in yer almadığı Bakanlar Kurulu tarafından yayınlanan videoda görülebiliyor.
Hırvatistan’da asgari ücret arttı fakat artıran Cumhurbaşkanı değil
Son olarak, Hırvatistan’da asgari ücretin arttığı iddiası doğru olsa da bu düzenlemeyi yapan da Cumhurbaşkanı Grabar-Kitarovic değil. 2018 yılında geçerli olmak üzere Bakanlar Kurulu’nun asgari ücreti yüzde 5 oranında artırıp brüt 465 Euro seviyesine çıkardığı görülüyor. Bu düzenleme, Asgari Ücret Kanunu’nun 7. maddesine uygun olarak Çalışma Bakanı’nın teklifi üzerine 7 Aralık 2017 tarihli 70. oturumda Bakanlar Kurulunca çıkarılan bir kararname ile kabul edilmiş. Yukarıda belirtildiği gibi Grabar-Kitarovic’in böyle bir düzenleme yapma yetkisi bulunmuyor ve kendisi de oturumda bulunmamış.
