Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in, bir Azerbaycan ziyareti sırasında Süleyman Demirel’e “pezevenk” dediği iddiası yıllardır sosyal medyada dolaşıyor. İddia köşe yazılarında ve sosyal medyada, farklı hikayelerle defalarca paylaşıldı. Bunlardan birinde Türkiye’nin dokuzuncu cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in onuruna Azerbaycan’da verilen bir ziyafette, Haydar Aliyev’in Demirel’e hitap ederken “Süleyman gardaşım dünyanın gelmiş geçmiş en başarılı siyasi pezevengi” ifadesini kullandığı iddia edildi.Bazı metinlerde bu kelimenin Azerbaycan dilinde “iş adamı” veya “başarılı yetenekli” anlamına geldiği iddiası da yer alıyor.
Ancak iddia doğru değil. Bu kelime Azerbaycan dilinde iş adamı, yetenekli ya da önder anlamına gelmiyor ve hiçbir resmi kayıtta da böyle bir ifadeye rastlanmıyor.
“Pezevenk” “iş adamı” anlamına gelmiyor
Öncelikle kelimenin anlamına bakalım. İddiaların bazılarında “pezevenk” kelimesinin Azerbaycan’da farklı anlamlara geldiği de söyleniyordu. Ancak Azerbaycan dilinde sıfat olan “pəzəvəng” kelimesinin karşılığı, “Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti” isimli kitabın üçüncü cildinin 599. sayfasına göre “kocaman, çok iri, çok büyük”. Kelimenin Türkçedekine benzer bir anlamda kullanılıyor olduğu, parantez içindeki “bazen küfür anlamında” notundan anlaşılıyor.
Ayrıca, diğer yayınlarda da bu kelimenin “çok iri, kocaman” anlamlarına geldiği yazılmış.
1995 yılındaki ziyafette böyle bir ifade yer almıyor
Bu anlamlardan herhangi birinin formel bir konuşmada sarf edilmiş olması akla yatkın değil. Ancak resmi kaynaklara bakarak yine de konuşmaların içeriklerini kontrol edebiliriz.
Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in 7 Aralık 1995 tarihinde Azerbaycan’da Süleyman Demirel şerefine “Gülüstan” sarayında ziyafet verdiği resmi kaynaklarda yer alıyor. Haydar Aliyev’in bu ziyafette yaptığı konuşmaya baktığımızda, “pezevenk”, “pezeveng”, “pəzəvənk” veya “pəzəvəng” kelimelerinden herhangi birini demediğini görüyoruz. Konuşma metnine Haydar Aliyev Mirası Araştırmaları Merkezi internet sitesinden ulaşmak mümkün.
Konuyla ilgili iddialardan birinde, “Haydar Aliyev, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e ‘Şeref Nişanı Madalyası’ verilmesi nedeniyle Demirel'e hitaben ‘Türk dönyasının ileri gelen pezevenklerindendir. Birçok Türk soydaşımızın ülkemizde karhane açmasına öncülük etmiştir’ dedi" yazıyor.
Ancak bu iddia da yanlış. Bahsedilen madalya Haydar Aliyev tarafından değil, 2013 yılında oğlu İlham Aliyev tarafından verildi. Azerbaycan Cumhurbaşkanının resmi internet sitesinde madalya takdimine ilişkin 1 Kasım 2013 tarihli bir metin yer alıyor. Bu kaynakta İlham Aliyev ve Süleyman Demirel’in konuşma metinleri de var. Bu konuşmalarda da “pezevenk”, “pezeveng”, “pəzəvənk” veya “pəzəvəng” kelimelerinden herhangi biri geçmiyor.
Haydar Aliyev ise cumhurbaşkanlığı sırasında 12 Haziran 1999 tarihli bir kararla Süleyman Demirel’e 18 Ekim 1999 tarihinde Azerbaycan’ın Bağımsızlık Günü’nde “İstiklal” madalyası vermişti. Haydar Aliyev’in bu konuşma metni de 20 Ekim 1999 tarihinde resmi "Azərbaycan" gazetesinde yayınlanmış. Haydar Aliyev Mirası Araştırmaları Merkezi web sitesinden ulaşılabilen metinde de, iddia konusu kelimeler yer almıyor. Aliyev, Demirel’e hitap ederken “Azerbaycan halkının büyük dostu”, “aziz kardeşim”, “aziz arkadaşımız” ve “saygın arkadaşımız” gibi ifadeler kullanıyor.
Haydar Aliyev Mirası Araştırmaları Merkezi internet sitesinin “Azerbaycan-Türk Dünyası” sayfasında Süleyman Demirel’e ilişkin yer alan 47 metnin hiçbirinde “pezevenk”, “pezeveng”, “pəzəvənk” veya “pəzəvəng” kelimelerinden biri mevcut değil.
Sonuç olarak yıllardır internette dolaşan Haydar Aliyev’in Süleyman Demirel’e “pezevenk” dediği iddiasını destekleyen hiçbir kanıt bulunmuyor. Metin farklı yerlerde kesin tarihler ve kaynak belirtmeksizin farklı hikayelerle anlatılmış ve bir “fıkra” haline gelmiş. İddia yanlış bilginin yedi türünden biri olan uydurmaya örnek.
