Sosyal medyada paylaşılan ve WhatsApp’ta dolaşan bir haritanın Covid-19’un Türkiye’deki kentlere dağılımını gösterdiği iddia edildi. Kaynak olarak gösterilen Risklayer adlı bir internet sitesinde Covid-19 salgınının yayıldığı tüm ülkelerin yer aldığı bir haritalama sistemi görülüyor. Bu haritalama sisteminde Türkiye de yer alıyor. Hazırlanan haritada Türkiye’deki illerde hayatını kaybeden kişi sayısı, toplam vaka sayısı gibi bazı bilgiler bulunuyor.
Ancak haritadaki il bazlı vaka ve ölüm sayıları gerçeği yansıtmıyor. Haritadaki veriler, Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı ülke genelindeki toplam vaka sayılarının şehir nüfuslarına oranlanarak dağıtılması sonucu ortaya çıkmış.
Türkiye’de vakaların illere dağılımı açıklanmıyor
Türkiye’de ilk Covid-19 vakasının açıklanmasından bu yana, hangi ilde kaç vaka tespit edildiği ya da o ilde kaç kişinin hayatını kaybettiği gibi bilgiler, 31 Mart 2020 itibariyle paylaşılmıyor. Yalnızca Türkiye genelinde tespit edilen toplam vaka sayısı ile iyileşenler ve hayatını kaybedenleri biliyoruz. Haritada iller özelinde verilen istatistikler, en başta bu nedenle doğru olmayabilir.
Risklayer adlı site, aslında sık sık resmi kurumlardan alınan verilerle güncelleniyor; dünyadaki gidişatı göstermek için bir Covid-19 haritası da hazırlamış. Fakat Türkiye üzerinde görülen verilerin edinilmesinde izlenen yöntemle, vakalara ilişkin tüm ayrıntıların bilindiği başka ülkeleri göstermek için izlenen yöntem aynı değil.
Teyit, konuyla ilgili site yetkililerine ulaştı. Yetkili, Türkiye’de şehir şehir vaka sayılarının olmadığını bildiklerini, haritalamanın nüfus ağırlıklı bir dağılım gözetilerek yapıldığını söyledi. Yetkili, yerel veriler açıklanırsa, Türkiye’ye özgü bir site yapılmasının planlandığını da belirtti.
Haritadaki dağılımlar nasıl yapılmış?
Haritada yapılan dağılımı anlayabilmek için diğer ülkelerdeki verilere bakabiliriz. Almanya örnek olarak alınabilir. Çünkü ülkedeki vakaların yerel dağılımını resmi kurumlar yayınlıyor ve Almanya verileri güncel. Haritada ilk dikkat edilecek nokta, her bir milyonda kaç vaka olduğu. Örneğin Berlin’deki toplam vaka sayısı 30 Mart 2020 itibariyle 2 bin 462 olarak verilmiş. Berlin'in nüfusu 3 milyon 769 bin. Nüfus vaka sayısına bölündüğünde bin 530 sayısına ulaşılıyor. Yani, her bin 500 kişiden birinin enfekte olduğu varsayılıyor. Bu da her bir milyondaki 654 kişinin enfekte olabileceği anlamına geliyor.
Haritada sayı 675 olarak verilmiş. Yaptığımız hesaplama yöntemine göre bulunan sayı ise buna oldukça yakın ve 654. Arada böyle ufak farklar olmasının sebebi, haritalama sistemindeki nüfus bilgilerinin kaynağını tam bilmiyor oluşumuz. Hesaplamayı Berlin Brandenburg İstatistik Kurumu’nda yer alan nüfus bilgisini baz alarak yaptığımızı söyleyebiliriz.
Almanya Berlin’deki vaka ve vakalara ilişkin bilgileri içeren tablo
Türkiye’de ise verilerin kent bazında açıklanmaması nedeniyle muhtemel bir yüzde dağılımı yapıldığı görülüyor. Haritada Türkiye’ye gittiğimizde 31 Mart 2020 itibariyle 81 kentte milyonda ortalama 136-137 vaka olduğu bilgisi paylaşılmış. Ardından bu sayı kentlerin nüfuslarına göre dağıtılmış. Dikkat edilecek olursa Almanya’daki her kentin milyonda bir vaka sayısı birbirinden farklı. Ancak bu durum Türkiye’de hemen her ilde aynı ya da yaklaşık.
Yani Türkiye’de sabit olan genel nüfusa istinaden kentler bazında bir dağılım yapılıyor. Bu nedenle milyondaki vaka sayısı gerçekte belirli bir kentte bir diğerine göre daha fazla artıyor olsa da ilgili haritadaki oranlarda sabit bir artış görülecek.
Türkiye’deki duruma ülkenin toplam nüfusu ve toplam vaka sayısı baz alınarak bakılabilir.
Tıpkı Berlin’de yaptığımız gibi 15 milyon nüfuslu İstanbul’da benzer bir hesaplama yapabiliriz. 31 Mart 2020 itibariyle haritada milyonda 137 vaka olduğunu biliyoruz. Bu durumda:
Bu sayı haritada sayı ise 2 bin 67. Yani haritanın nüfusa göre bir dağılım gerçekleştirdiğini, Türkiye’deki kentlerde bulunan gerçek vaka sayısı ya da hayatını kaybeden kişi sayısını yansıtmadığını söylemek mümkün.
Türkiye İstanbul'daki vaka ve vakalara ilişkin bilgileri içeren tablo
Sonuç olarak sosyal medyada ve WhatsApp gruplarında paylaşılan Türkiye haritasında iller bazında yapılan dağılım, resmi kurumlardan alınmış bir veriyi ya da hesaplamayı yansıtmıyor. İddia yaygın yanlış bilgi türlerinden çarpıtmaya örnek.
