Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gelen bazı gönderilerde, Johns Hopkins Üniversitesi tarafından hazırlanan haritanın, Türkiye’de tespit edilen ilk yeni koronavirüs (Covid-19) vakasının Kayseri’de görüldüğünü gösterdiği iddia edildi. 10 Mart 2020’de Twitter’da paylaşılan gönderi, yaklaşık 80 retweet ve 600 beğeni aldı.
Ancak iddia doğru değil. Haritada gösterilen noktalar, vakaların tespit edildiği lokasyonları değil, ülkelerin coğrafi merkezlerini gösteriyor.
Harita ülkelerin coğrafi merkezlerini gösteriyor
Teyit’in de salgının başından bu yana başvurduğu, Johns Hopkins Üniversitesi tarafından hazırlanan haritanın internet sitesinden, sistemin metaverisine ulaşmak mümkün. Buna göre haritada gösterilen noktalar, ülkelerin coğrafi merkezlerini gösteriyor. Belirli bir adresi, binayı, ili ya da eyaleti değil.
Peki neden ABD ve Çin’de bölgesel işaretleme kullanılıyor? İnternet sitesinde aşağıda bulunan kutucukta, işaretleme sisteminin iki türlü olduğu açıklanıyor: Bölgesel işaretleme sistemi, Çin, ABD, Kanada, Avustralya gibi federal ülkelerde uygulanıyor. Çünkü bu ülkelerde veriler, eyaletler tarafından bölgesel olarak raporlanıyor. Örneğin bu nedenle, bağımsız bir ülke olmayan Tayvan’ın verilerini ayrı olarak görebiliyoruz. Üniter ülkelerde ise işaretleme, tüm ülkeyi gösteren merkezi bir noktayla yapılıyor.
Çin ve ABD’de vaka ve ölüm oranlarını eyalet düzeyinde görmek mümkün.
Kayseri yakınları Türkiye’nin coğrafi merkezi olarak hesaplanmış
Eyalet sistemi olmayan üniter ülkelerde, haritada gösterilen noktalar ülkenin coğrafi merkezine göre belirleniyor. Örneğin Türkiye 36'ya 42 kuzey enlem, 26'ya 45 doğu boylamda yer alıyor. Coğrafi merkez de bu veriye göre bir orta nokta olarak belirleniyor. Buna göre Türkiye’nin coğrafi merkezinin koordinatları, N 39°00′00″ E 35°00′00″.
Bu coğrafi konum Google Haritalar üzerinden aratıldığında, haritada işaretlenen noktanın Kayseri yakınlarına konumlanan Türkiye’nin coğrafi merkezi civarını gösterdiğini görmek mümkün.
Ayrıca günün birinde herhangi bir şehirde vaka olduğu açıklanırsa, Johns Hopkins özellikle hastaneye veya hastalığın çıktığı yeri değil, açıklanan şehrin tam ortasını işaretleyecek.
Coğrafi merkeze göre işaretlenen ülkelere örnek olarak Fransa ve Mısır da verilebilir. Fransa’nın coğrafi merkezi N 46°00′00″ E 2°00′00″. Johns Hopkins haritasında işaretlenen nokta ile, Google Haritalar üzerine denk gelen konumun aynı olduğunu görmek mümkün. Mısır’ın coğrafi merkezi ise N 27°00′00″ E 30°00′00″. Bu konumun da haritada denk geldiği yer Mısır’ın merkez noktası.
Johns Hopkins haritasında kullanılan veriler Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), Ulusal Kasırga Merkezi (NHC), Çin Dijital Sağlık Servisi (DXY) ve yerel medya raporlarından alınıyor.
Haritada gösterilen aktif vakalar, toplam teyit edilen iyileşme sayısı ile toplam ölüm sayısının çıkarılması yoluyla hesaplanıyor. Onaylanmış vaka sayısı, olası pozitif vakaları da içerdiği için ortaya WHO’nun haritasından daha fazla sayı çıkabiliyor.
Ambulans plakası görseli eski tarihli
Haritada işaretlenen nokta sosyal medyada yayılınca, iddialar da ardı ardına sıralandı. Ortaya atılan bazı iddialarda, Kayseri plakalı bir ambulans fotoğrafı da vardı. Hatta Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’deki ilk Covid-19 vakasını açıkladıktan sonra yapılan canlı yayında NTV ekranında bu ambulansın görüntüleri döndü. Fakat bu ambulans görüntüsü eski tarihli. Görüntüye 5 Mart 2020 tarihli haberlerden ulaşılabiliyor. Haberler.com, Hürriyet ve Milliyet gibi haber sitelerinde belirtilene göre öksürük ve solunum sıkıntısı tespit edilen hasta, gözlem altına alındı. Fakat hastaya Covid-19 teşhisi konmadı. Haberlerde kullanılan video ve fotoğrafların, iddialarda yer alan fotoğraf ile aynı olduğu görülebilir.
Kayseri İl Sağlık Müdürü Ali Ramazan Benli de Facebook ve Instagram hesabı üzerinden bir açıklama yaparak, Kayseri’de henüz bir vakaya rastlanmadığını, Kayseri plakalı ambulans görüntülerinin geçen haftadan olduğunu ifade etti. Teyit ayrıca Kayseri İl Sağlık Müdürlüğü'ne de ulaştı. Görüşülen yetkili il sağlık müdürünün açıklamasını tekrar etti ve ilde 11 Mart 2020 itibariyle herhangi bir koronavirüs vakası tespit edilmediğinin altını çizdi.
Sonuç olarak Johns Hopkins Üniversitesi’nin haritası, Türkiye’deki ilk Covid-19 vakasının Kayseri’de görüldüğünü göstermiyor. Harita üniter ülkelerin coğrafi merkezlerini dikkate alıyor. Görüntülerde kullanılan ambulans fotoğrafı da 5 Mart 2020 tarihinden. İddia bu haliyle hatalı ilişkilendirmeye örnek olarak gösterilebilir.
