Sosyal medyada paylaşılan videonun Çin’de patlayan bir baraj olduğu ve Habarovsk’tan olduğu iddia edildi. “2020 daha neler getirecek bakalım görelim” yorumuyla paylaşıldı. Video ağırlıkla Facebook üzerinden yayılırken 11 binin üzerinde paylaşıldı, bin 500’den fazla reaksiyon aldı.
Ancak video eski tarihli ve 11 Mart 2011’de Japonya’da meydana gelen 9 büyüklüğündeki depremden sonra yaşanan tsunamiden. Videoda görünen yer Miyagi’ye bağlı İshinomaki’den.
Video Çin değil Japonya’dan
Videoyu, tersine arama yöntemiyle arattığımızda karşımıza çıkan görüntülerden iddia konusu videonun Japonya’da 2011 yılında yaşanan “Büyük Sendai depremi" sonrasındaki tsunamiye ait olduğu anlaşılıyor.
Videoyu paylaşan “Takuro Suzuki” adlı hesap, görüntüyü Miyagi, İshinomaki’den ve İshinomaki gaz şirketinin çatısından çektiğini belirtiyor. O da kullandığı etiketlerde depreme atıfta bulunuyor. Bundan sekiz yıl önce paylaşılan video, 4 milyonu aşkın kez görüntülenmiş.
Haritalardan işletmenin Ishinomaki’deki konumu bulunabilir
Google Haritalar üzerinden bahsi geçen şirketin yer aldığı konuma gidip, 2011 tarihine baktığımızda hem iddia video, hem de YouTube üzerinden “Takuro Suzuki” adlı kullanıcının paylaşımının 2 dakika 59. saniyesinde yer alan gaz ve yakıt sıvı tanklarını görmek mümkün.
Aynı tanklar ve çekimin yapıldığı işletme de kuşbakışı görüntüde seçilebiliyor.
Bir başka kanıt ise, görüntünün çekildiği belirtilen videoda görünen korkuluklar ile haritalar üzerinden konuma gittiğimizde gördüğümüz korkulukların aynı olması.
Uluslararası Tsunami Merkezi öncesi ve sonrası fotoğraflarını paylaştı
UNESCO’ya bağlı International Tsunami Information Center, 2011’de yaşanan tsunamide en büyük yıkımı yaşayan kentlerden Ishinomaki’yi öncesi ve sonrası fotoğraflarla gösteriyor. 9 büyüklüğündeki deprem sonrasında 10 metreye kadar yükselen dalgalar, şehrin 5 kilometre içine kadar girdi. 50 bin bina yıkıldı ve bu bölgede üç bin 100 kişi hayatını kaybetti, iki bin 800 kişi kayboldu.
2014 yılında extremeplanet.me adlı bir blog, 2011 yılında ülkedeki deprem ve tsunaminin çeşitli yerleşim alanlarına verdiği zararı bir araya getiren bir araştırma yayınladı. İddia görüntü olarak paylaşılan İshinomaki videosu da bu araştırmanın içinde görülebilir.
Video başka ülkelerde de baraj patladığı iddiasıyla paylaşıldı
Teyit platformu Tempo.co, görüntülerin kapalı haberleşme platformu WhatsApp üzerinden Laos Asuppo’daki baraj patlaması iddiasıyla yayıldığını belirtti. AFP Fact Check platformu da Laos’ta bir hidroelektrik barajının patladığı anı gösterdiği iddiasıyla yayılan görüntünün eski tarihli olduğu konusunda bir yazı yayınladı. Hindistan merkezli doğrulama platformu Alt News ise yayılan iddialara karşılık Ağustos 2018’de bir araştırma yaptı.
Yine iddiada görüntülerin Çin'in Habarovsk şehrinden olduğu iddia edildi. Ancak Habarovsk Rusya'ya bağlı bir şehir.
9 büyüklüğündeki deprem tsunamiyi tetikledi
11 Mart 2011’de Japonya’da gerçekleşen 9 büyüklüğündeki deprem ve ardından tüm pasifik kıyısını etkileyen tsunami ciddi bir tahribata neden oldu. Merkezüssü Japonya’nın ana adası olan Hanshu olan deprem bir tsunamiyi başlattı ve sahile yakın bir kesimde bulunan Fukuşima Nükleer Santrali'nde bir patlamaya da sebep oldu.
Yaşananların üzerinden 9 yıl geçmesine rağmen kaza sırasında yayılan radyasyonun canlı yaşamını hala etkilediği düşünülüyor. Deprem sonrasında oluşan tsunamilerin dalgaları 500 kilometre hızla Hawaii’ye de ulaştı. Hükümet deprem ve tsunami sonrasında ölenlerin sayısını 10 bin olarak açıkladı ve kayıp olanlar da resmi kayıtlara hayatını kaybeden kişiler olarak geçti.
Sonuç olarak, video iddia edildiği gibi Çin’deki bir baraj patlamasından sonra değil, Japonya’da depremin tetiklediği tsunamiden sonra 2011 yılında kaydedildi. Bu haliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden biri olan hatalı ilişkilendirme kategorisinde yer alıyor.
