Uzun zamandır sosyal medyada dolaşan bir iddiaya göre, ortaçağda kadınlar sabah evden çıkan eşlerine düşük dozda zehir veriyorlardı. Eve dönüp panzehir içmezlerse ölebileceklerinden, geceyi başka bir yerde geçirmek isteyen erkeklere mutluluğu eşlerinden başka yerde aramamaları gerektiğini anlıyorlardı.
Görsel kırmızı şarap kusan bir adamı gösteriyor
İlk bakışta efsanede bir mantık hatası tespit ediliyor: Eğer ortaçağda her kadın sabahları eşine az bir miktar zehir veriyorduysa, bu zehir ve panzehri bütün kadınlarda olmalıydı.
Akşamları evine dönen sadık eşler olmaları için erkekleri zehirleme efsanesine eşlik eden fotoğrafı, tersine görsel arama yöntemiyle aradığımızda Nasturi alim İbn Butlan’ın sağlık üzerine yazdığı Takvim Es-Sıhha (Sağlığın Düzenlenmesi) kaynağına dayandığını görüyoruz.
Takvim Es-Sıhha, bitki ve yiyeceklerin insan vücudu üzerindeki yararlı ve zararlı etkilerini ayrıntılarıyla açıklayan bir kitap; nefes alma, dinlenme ve akıl sağlığıyla ilgili bölümler de içeriyor. Ancak bu görsel 11. yüzyılda yazılan Takvim Es-Sıhha’da değil, eserin 14. yüzyılda Latinceye çevrilen nüshalarında yer alıyor.
Eser Avrupa’da 14. yüzyıldan itibaren Latince çoğaltılmaya başlamış. Latinceye çeviren kişi tam bilinmese de, günümüzde Latince 17 farklı el yazma nüshası bulunuyor.
Kusma görseline, Avusturya Ulusal Kitaplığı arşivinden ulaşabiliyoruz. Arşivde yer alan bilgiye göre görsel, bir adamın kırmızı şarap kustuğunu gösteriyor.
Hiçbir güvenilir kaynakta, görselin eşini zehirleyen kadınları gösterdiği bilgisi yer almıyor. İngilizce anahtar kelimelerle arama yaptığımızda, evine sadık olmaları için eşlerini zehirleyen Ortaçağlı kadınlar olduğuna dair herhangi bir kanıt da bulamıyoruz.
Muhtemelen çok önemi olmayan bir görsel olduğundan, kusma görseli Tacuinum Sanitatis hakkında yazılan akademik makalelerde de yer almıyor.
Diğer nüshalarda benzer kusma sahneleri bulunuyor
Ortaçağ Avrupa’sında kitaplar resimlerle bezenirdi. El yazması kopyalardaki minyatürler farklı kişiler tarafından resmedildiğinden, her bir nüsha eşsiz minyatürler içeriyor. Misal el kitabının 14. yüzyılda işlenen bir nüshasında (Tacuina Sanitatis) ve Fransa’da 15. yüzyılın ortalarında işlenen bir diğer nüshasında (Tacuinum Sanitatis) iki farklı kusma tasviri var. Ancak her iki minyatür için de “kusan adamı yatıştıran iki kadın” ifadesi kullanılmış.
Tacuinum Sanitatis’te bulunan diğer minyatürler leğende ayak yıkama sahnesi gibi eğlenceli kompozisyonları gösteriyor. Dönemin sağlık alışkanlıkları için resmedilmiş eğlenceli minyatürlere birçok esprili hikaye yazılabilir.
