Sosyal medyada paylaşılan sebze fotoğraflarının GDO’lu ürünleri gösterdiği iddia edildi. Facebook’ta Ekvator Haber Türkçe sayfasından “GDO’lu tohum ve ürününe şahitlik ediyoruz. Sebze üzerinden çıkan yaprak hiç görmemiştim. GDO’lu ürünlerin geldiği nokta. Öldürülüyoruz. Yerli tohum bir ülkede neden yasaklanır” metniyle paylaşılan gönderi 100’ün üzerinde kullanıcı tarafından beğenilirken 200 kullanıcı tarafında paylaşıldı.
Ayrıca daha önce aynı sebze fotoğraflarını 2017 yılında CNN Türk “Neden ‘seneye de yaparız’ diye meyve sebze alınmaz?” başlığıyla, Haberler.com ise “Beklediğinde başka bir şeye dönüşen meyve ve sebzeler” başlığıyla yayınlamış.
Ancak sebze fotoğraflarının GDO’lu ürünleri gösterdiği iddiası doğru değil. Söz konusu fotoğraflarda yer alan sebzelerin tohumlarının filizlenmesi GDO’lu olduklarından değil, “vivipary (canlı doğum)” denilen durumdan kaynaklanmakta.
Olgunlaşmış sebzelerin tohumlarının filizlenmesi “vivipary (canlı doğum)”den kaynaklanıyor
Fotoğraflarda yer alan olgunlaşmış sebzelerin tohumlarının çimlenmesinin içten başlaması olayı Latince canlı doğum anlamına gelen “vivipary” olarak adlandırılmakta. Vivipary, tohumun içinde yer alan embriyonun daha sebzenin içindeyken önce tohumdan sonra sebzenin veya meyvenin dışından görülebilecek şekilde filizlenmesi olarak biliniyor.
Genellikle domateslerde görülen vivipary, sebze ve meyvelerde bulunan ve çimlenmenin gecikmesini sağlayan asit seviyesinin normalden daha az olduğu durumlarda ortayaçıkıyor. Ayrıca sebzelerin ve meyvelerin nemli ve sıcak ortamlarda yer almaları da bu duruma sebep oluyor. Dolayısıyla vivipary doğal bir oluşum ancak çok yaygın değil. Potasyum eksikliği ve azotlu gübreleme gibi çevresel koşulların da bu duruma sebep olduğu belirtilmekte.
Öte yandan bu duruma iklim koşullarının neden olduğu da ifade ediliyor. Organik seracılıkta, örneğin domatesin hasadı yaklaştığı sırada sıcaklıkların aniden düşmesiyle domates kendisini korumaya alıp gelişmesini durdurabiliyor. Havaların tekrar ısınması ile içindeki doğal hormonları aktifleşen olgunlaşmış domatesin tohumları içeriden çimlenmeye başlayabiliyor. Aynı durum başka sebze ve meyveler için de gerçekleşebilir
GDO nedir?
Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO), bitkilerin doğal yaşam alanları dışında da yetişebilmeleri, böceklere karşı dirençli olabilmeleri ve daha fazla ürün elde etmek gibi nedenlerle laboratuvar ortamında sebze ve meyvelerin genetiğinin değiştirilmesi olarak adlandırılmakta. Her ne kadar insan sağlığını olumsuz etkilediği yönünde iddialar bulunsa da GDO’nun bahsedildiği gibi zararlı olmadığını ifade eden bilimsel çalışmalar da mevcut. Evrim Ağacı’nda yer verilen çalışmalar, GDO’nun tarımda haşere öldürücü kimyasalların kullanımını %37 oranında azaltmakta olduğunu dolayısıyla tarım verimliliğini %22, çiftçilerin kâr miktarını ise %68 oranında arttırmakta olduğunu belirtiyor. Öte yandan GDO sayesinde geliştirilen yeni besinlerde sağlık açısından hiçbir sorun olmadığı aksine ürünlerin raf ömürlerini uzatarak yiyecek ziyanının da engellendiği belirtiliyor. Mevsimden bağımsız sebze ve meyve yetiştirmeyi sağlayan GDO sayesinde yiyeceklerdeki besin değerlerinin artırıldığı da araştırmalarda ifade edilen bir diğer nokta.
Sonuç olarak sebze fotoğrafları iddia edildiği gibi GDO’lu ürünleri göstermiyor. Sebzelerin filizlenmiş görüntüsü “vivipary”den kaynaklanıyor. Söz konusu iddia yanlış bilginin en yaygın yedi türünden “hatalı ilişkilendirilme”ye örnek gösterilebilir.
