Facebook’ta 21 Şubat 2019’da “Afrikadan getirilen bu uyuşturucuya dikkat! Okullarda öğrencilere satılıyor. Polis bu konuda eğitimsiz. Çocuklarınızın cebinde buna benzer bir şey bulursanız mutlaka en yakın karakola gidin!” ifadeleriyle bir bitki tohumunun görseli yaklaşık 35 bin defa paylaşıldı.
Ancak görseldeki bitki halk arasında kene otu olarak bilinen “hintyağı bitkisinin” (Ricinus communis) tohumlarını gösteriyor. Bitkinin tohumlarındaki zehirli “ricin” maddesinin oldukça zararlı olduğu biliniyor. Ricin, insan vücudunda zehirlenmeye sebep olabiliyor. Hintyağı bitkisinin şimdiye kadar Türkiye’de herhangi bir uyuşturucuda kullanıldığı bilgisine ise ulaşılamıyor. Ayrıca bitki Amerika Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmış ve yasal olarak piyasada bulunabiliyor. Hintyağı çoğunlukla endüstride, geleneksel tıpta ise ağrı kesici ve kolonoskopik müdahalelerde kullanılıyor.
Görselde görülen tohumlar hintyağı bitkisine ait
Hindistan’dan çevrimiçi ticaret yapılabilen Trade India isimli internet sitesinden iddia görsele ulaşılabiliyor. Buradan görseldeki tohumların halk arasında “kene otu” olarak bilinen Latince adı Ricinus communis olan hintyağı bitkisine ait olduğu anlaşılıyor.
Hindistan’ın Uttar Paradesh Eyaletinden satın alınabilen hintyağı bitkisi tohumun görselinin iddia görselle aynı olduğu görülebiliyor.
Hintyağı ve bitki tohumları
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Sağlık Bakanlığına bağlı Gıda ve İlaç Dairesinin (FDA) internet sitesindeki bilgilere göre hintyağı bitkisi daire tarafından onaylı ve piyasada yasal olarak bulunabiliyor.
Piyasada bulunan ilaçların biyoteknik ve farmakolojik özellikleri ile ilgili bilgilerin bulunduğu Drug Bank’ta söz konusu bitkinin yağının (custor oil:kene otu yağı) FDA’dan onaylı olduğu tekrar ediliyor ve piyasada bulunabileceği ifade ediliyor.
Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtlarında hintyağının uyuşturucu etkisine dair bir bilgi yok
Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) tarafından Haziran 2018’de yayımlanan Türkiye Uyuşturucu Raporu’nda Türkiye’de ticareti yapılan uyuşturucuların bir listesine yer veriliyor. Bu listede kene otu/hintyağı bitkisi yer almıyor. Fakat Afrika ülkeleri, raporun 12. sayfasında Türkiye’ye en çok uyuşturucu ticaretinin yapıldığı rotalardan biri olarak tanımlanan “Güney Rotasına” dahil ediliyor. Ama yine de bu ülkelerden Türkiye’ye yasal olmayan yollardan getirilen maddeler arasında iddia konusu bitkinin ismine rastlanmıyor.
Teyit, konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığına ulaştı. Yetkililer konudan haberdar olmadıklarını ve Narkotik Soruşturma Birimine ihbarda bulunulduğu takdirde bir araştırma yapılabileceğini belirtti. Bunun üzerine ilgili birime elektronik posta yolu ile ulaşılmaya çalışıldı fakat şu ana kadar bir yanıt alınamadı.
Ayrıca Narkotik Daire Başkanlığının resmi internet sitesinde bazı uyuşturucu maddeleri satan ve bulunduranlara dair yapılan operasyonların bilgileri yer alıyor. Burada da iddia konusu maddenin ismi geçmemekte.
Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezinin 2017 yılı Avrupa Uyuşturucu Raporunda ise uyuşturucu ticareti yapılan çeşitli yasadışı maddeler anlatılırken iddia konusu bitki tohumlarının ismi geçmiyor. Lizbon’da bulunan Avrupa Birliği (AB) Uyuşturucu Ajansının aktardığı 2018 yılı notlarında da birçok uyuşturucu maddenin ismi ve ticaret yolları aktarılıyor ama yine söz konusu bitki tohumunun ismine yer verilmiyor.
Hintyağının içerisindeki ricin maddesi oldukça zehirli
Türkiye’de de bu bitki hakkında yayımlanmış çok sayıda makaleye ulaşılabiliyor. Uludağ Üniversitesi Ziraat Dergisinde 2011’de yer alan bir makalede bitkinin zehirli özelliklerinden bahsediliyor. Makaleye göre bitki tohumları içerisindeki zehirli “ricin” maddesi (ricin alkaloidi) insan ve hayvanlarda zehirlenmelere yol açabiliyor. Fakat makalede bitkinin uyuşturucu gibi amaç dışı bir kullanımından bahsedilmiyor.
Söz edilen ricin maddesi toz haline getirilerek insanlara zarar vermek amaçlı kullanılabiliyor. Nisan 2013’te ricin maddesinin tozları mektup zarflarına sürülüp ABD Eski Başkanı Barack Obama’nın ofisine gönderilmişti. Ricin tozlarının insan vücudundaki etkisi bitkinin tohumlarından daha uzun sürede etkisini gösteriyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerinin internet sitesinde ricin hakkında bilinmesi gerekenler sıralanıyor. Buna göre ricin herhangi bir uyuşturucu yapımında kullanılmıyor ama hem toz halinin hem de maddenin elde edildiği bitki tohumlarının direkt olarak ağız yoluyla alınmaması gerektiği belirtiliyor.
The Guardian’da 2015’te İngiltere’deki bir kişinin karanlık internet (dark web) üzerinden toz halinde ricin satın aldığı haberi yayımlanmıştı. İngiltere’de ricin maddesinin toz halinin endüstriyel ve tıbbi amaçlar dışında bulundurulması yasaklanmış.
Ayrıca Ankara Üniversitesinde sadece hintyağı bitkisi ile ilgili yazılmış 74 sayfalık yüksek lisans tezinde de hiçbir şekilde uyuşturucu yapımı ile ilgili bir bilgiye yer verilmiyor.
Hintyağı bitkisinin ağızdan doğrudan tüketilmemesi gerekiyor
Hintyağı bitkisi Avustralya’da “zehirli bitki” olarak kabul ediliyor ve üretimi için onay alınması gerekiyor. Bunun sebebi ise bitkinin tohumlarının 8-10 tanesinin bile ölümcül olabilmesi. Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüleri ve Tıp Kütüphanesinden (NCBI) ulaşılabilen bir makaleye göre bitki tohumları toksik (zehirli) özellikleri nedeniyle insan ve hayvan bedeninde çeşitli enzimlerin çalışmasını engelleyebiliyor. Bu sebeple kullanılırken dikkatli olunması gerekiyor. İnternetteki çeşitli bilimsel çalışmalardan da tohumlarının direkt ağız yoluyla alınmasının insan sağlığı açısından oldukça tehlikeli olduğu ifade ediliyor.
Science Direkt’te yer alan bir makalede Afrika’da üretilen tıbbi bitki çeşitleri inceleniyor ve hintyağı bitkisinin tohumları dünyadaki en zararlı bitkiler arasında sayılıyor.
“...Ricinus communis, insanlar için dünyadaki en zehirli bitki olarak sınıflandırılmaktadır.”
Hintyağı bitkisi dağıtımı genelde Hindistan, Brezilya ve Çin üzerinden yapılıyor
Dünya üzerinde ekildikleri bölgelerde bulunan canlıları zehirleyebilen bitkilerin listesinin yer aldığı CABİ’den söz konusu bitki tohumunun herhangi bir uyuşturucu yapımında kullanılmadığı fakat ekildiği bölgede dikkatli olunması gerektiği ifade ediliyor. Çünkü hintyağı bitkisi ekildiği bölgede bulunan diğer bitkilerin gelişim süreçlerini etkileyebiliyor. Ayrıca CABİ’deki diğer bilgilerden hintyağı bitkisinin dağıtımının Afrika kıtasından da yapıldığı anlaşılıyor. Sitede yer verilen haritadan hintyağının dağıtımının genelde Hindistan, Brezilya ve Çin’de yoğunlaştığı görülebiliyor.
Hintyağı bitkisinin dağıtımının yapıldığı bölgeler
Hintyağı bitkisinin kullanım alanları
Science dergisinde yayımlanan konu hakkındaki bir yazıya göre hintyağı endüstriyel olarak mobilya gibi ürünlerin yapım sürecinde yapıştırıcı madde olarak kullanılabiliyor. Bunun yanında WebMD’deki bilgilere göre Antik Mısır’dan beri hintyağı bitkisinin tıbbi amaçlarla cüzzam, frengi ve kabızlık gibi rahatsızlıkların tedavilerinde kullanıldığı ifade ediliyor. Yine aynı sitede bitki tohumunun kolonoskopi esnasında kullanılabileceği de belirtiliyor.
Aynı iddia daha sonra uyuşturucunun okullardaki Suriyeli öğrenciler tarafından dağıtıldığı şeklinde sosyal medyada yayılmaya başladı. Fakat zaten böyle bir uyuşturucu bulunmadığı ve fotoğraf da hintyağı bitkisinin tohumlarını gösterdiği için söz konusu iddia da doğru değil denebilir.
