Çin’in Doğu Türkistan’da uyguladığı politikalarla ilgili sosyal medyada yer alan iddiaların artması, yanlış bilgi paylaşımı sayısını da artırıyor. Bu paylaşımların bazılarında geçmiş tarihlerde gerçekleşmiş protestolara, bazılarındaysa ilgisiz görsellere rastlanabiliyor.
Facebook’ta yapılan bir paylaşımda yer alan ve yedi fotoğraftan oluşan bir kolajın da Çin’in Doğu Türkistan’da uyguladığı zulmü gösterdiği iddia edildi. Facebook’taki bir kullanıcı tarafından 1 Aralık 2019’da paylaşılan fotoğraflar, şimdiye kadar 34 binden fazla paylaşım aldı.
Ancak bir araya getirilen fotoğrafların hiçbiri yeni tarihli değil, bazılarının da Doğu Türkistan ile ilgisi yok. İddia konusu kolajda bulunan fotoğrafların dördü, 5 Temmuz 2009’da Çin’in Urumçi şehrinde başlayan protestolardan; sağ üstteki fotoğraf ise 2003’te Çin’de kreşte çocukları zehirlediği için tutuklanan bir adama ait. Sol alttaki fotoğrafsa 2000 yılında yine Çin’de bir kaçakçılık suçlamasıyla yargılananları gösteriyor.
Fotoğrafların üçü Temmuz 2009’daki protestolardan
5 Temmuz 2009’da Doğu Türkistan’ın Urumçi şehrindeki yurttaşlar, Çin yönetimine karşı protesto gösterilerine başladı. Çin’in bölgedeki Müslüman halka muamelesini eleştiren protestolar sırasında 140 insan hayatını kaybetti.
İddiadaki üç küçük fotoğraf 2009’daki protestolardan:
Bebeği yanında ağlayan kadın fotoğrafı AP’den Eugene Hoshiko tarafından çekilmiş:
Aşağıdaki iki fotoğraf da Temmuz 2009’da Reuters’dan David Gray tarafından çekilmiş.
Fotoğraflardan biri 2010'dan
Yukarıda görülen fotoğraflardan sağ altta yer alanı da, protestoların birinci yıl anmasına denk gelen Temmuz 2010’da güvenlik güçlerine direnen insanlara polisin sert müdahalesini gösteriyor. Fotoğrafa BBC’nin 5 Temmuz 2010’daki bir haberinden ulaşılıyor.
Sol alttaki fotoğraf 2000 yılından
Arama motorlarında tersine görsel arama yapıldığında, sol alttaki fotoğrafın 2000 yılında çıkan bazı haberlerde kullanıldığı görülebiliyor. Çin’de yayınlanan People dergisinin 8 Kasım 2000 tarihli bir haberinde Amoy (Xiamen) kaçakçılık davası olarak da bilinen ülke tarihindeki önemli davalardan biri hakkında bilgiler aktarılmış ve davada yargılanan 14 sanık idama mahkum edilmiş. Davaya ilişkin ayrıntılı bilgiler LA Times’ın bir haberinde de yer alıyor. Fakat The New York Times idam cezası alan kişi sayısının 11 olduğunu belirtmiş.
Aşağıdaki fotoğrafta da Amoy’daki kaçakçılık davasından.
Sağ üstteki fotoğraf 2003’ten
Sağ üstte yer alan fotoğrafa ise Getty Images’tan ulaşılabiliyor. Fotoğraf, Ocak 2003’te Huang Hu isimli şahsın bir kreşte 70 çocuğu zehirlemek suçlamasıyla tutuklandığı anı gösteriyor.
Sol üstteki fotoğrafa dair güvenilir bir kaynak bulunamadı
Bir kadının infazını gösteren kolajın sol üstünde yer alan fotoğrafa dair güvenilir bir kaynağa ise şu ana kadar ulaşılamadı. Friends of Tibet ve Zona Europa gibi internet sitelerinde infaza dair başka fotoğraflara ulaşılabiliyor; bu sitelerde infaza götürülen kadının Tibetli olduğu ve Çinli askerlerce kurşuna dizildiği ifade ediliyor. Bazı internetsitelerinde 2010’dan önce Çin’de gerçekleşen idamlar hakkında bilgi verilirken, aynı infaz görüntüsünün kullanıldığını görebiliyoruz. İddia fotoğraftaki askerlerin kıyafetleri, arka plandaki binalar, kullanılan kamyonun modeli ve insanların kıyafetlerinden de, fotoğrafın eski tarihli olduğu tahmininde bulunulabilir.
Uluslararası Af Örgütü’nün 2004 yılında hazırladığı bir rapordan da Tibetlilere yönelik infazların uzun zamandır var olduğunu anlıyoruz. BBC’nin bir haberinde de bölgede Mao Zedung döneminden beri binlerce insanın hayatını kaybettiği bilgisi yer alıyor.
Sonuç olarak iddia görselde bulunan fotoğrafların hiçbiri yeni tarihli değil. Fakat 2009 yılında Urumçi'de başlayan protestolarda polisin müdahalesini gösteren fotoğrafların, bölgede Çin'in Uygur Türklerine yönelik politikalarına ilişkin işaret verdiği söylenebilir. Bu sebeple iddia karma kategorisinde yer alıyor. İddiada yer alan diğer fotoğraflar ise hatalı ilişkilendirmeye örnek gösterilebilir.
