Sosyal medyadapaylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafın, İstanbul’daki banliyö trenlerinin Cumhuriyet Halk Partisi ve AK Parti dönemindeki durumlarını gösterdiği iddia edildi. Buna göre üstteki fotoğrafta trenlerin dışında seyahat eden yolcular, alttaki fotoğrafta ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi logosunun bulunduğu raylı bir araca binmek için bekleyen yolcular görülebiliyor.
Koca Reis isimli sayfa tarafından 18 Şubat 2019’da Facebook’a yüklenen görsel bin 100 kişi tarafından paylaşıldı. Ayrıca görsel birçok Facebook sayfasında da aynı iddia ile dolaşımagirdi.
Banliyö trenine tutunarak yolculuk yapan insanların yer aldığı üstteki fotoğrafın CHP döneminde çekildiğine dair bir bulgu yok. Söz konusu fotoğraf 1975 ila 1985 yıllar arasındaki gazete kupürlerinden alındığı belirtilerek 2008 yılında internete yüklenmiş. Buna ek olarak fotoğrafın 1982 ila 1985 yılında çekildiğini iddia eden paylaşımlar da mevcut. Banliyö trenlerinin dışında yapılan bu tür yolculuklar ise uzun yıllar boyunca devam etmiş. Altta yer alan görsel ise AK Parti döneminden bir tren değil, Avustralya’nın Brisbane kentindeki bir metro projesinin illüstrasyonu. Metronun üzerinde yer alan İBB logosu da görsele sonradan montajlanmış.
Trenin dışında yolculuk yapan kişilerin bulunduğu fotoğraf 2008 yılında internete yüklenmiş
Banliyö trenine tutunarak seyahat eden kişilerin olduğu fotoğrafın Yılmaz Büktel tarafından wowturkey isimli forum sitesine 2008 yılında yüklendiğini söylemek mümkün. Büktel paylaşımında, kişisel arşivinde bulunan ve 1975 ila 1985 yılları arasında gazete kupürlerinden alınan fotoğrafları paylaşacağını ifade ediyor.
İlk paylaşımının iddiada da bahsi geçen ve yolcuların trenin dışında yolculuk yaptığı fotoğraf olduğu görülebiliyor. Büktel, 13 Şubat 2008 tarihli paylaşımında, bu tarz yolculukları “salkım saçak yolculuk” olarak tanımlıyor ve yoğun saatlerde böyle görüntülerin o yıllarda oluşabileceğini ifade ediyor.
Yine Büktel’in daha sonraki günlerde konu hakkında paylaşımlara devam ettiği ve 15 Şubat 2008’de iki farklı fotoğraf daha paylaştığı anlaşılıyor. Paylaşılan fotoğraflarda kapılardan sarkan yolcuların bazen kapıları açmadan camları kırarak bu şekilde yolculuk yaptıkları da ifade ediliyor.
teyit.org söz konusu fotoğraf hakkında Yılmaz Büktel’e ulaştı. Büktel, kupürün gençliğinden kalma olduğunu, elindeki beş gazetenin 1975 ila 1980 yıllarını taradığını ancak fotoğrafın olduğu kupürü bulamadığını ve o yıllarda gazetelerin buna benzer birçok fotoğrafa yer verdiğini belirtti.
İnternette banliyö treninin olduğu fotoğrafın farklı tarihler belirtilerek paylaşıldığını söylemek de mümkün. Örneğin bir kullanıcı fotoğrafın 1982 yılından olduğunu başka bir kullanıcı ise fotoğrafın 1985 tarihinde çekildiğini ifade etmiş.
İstanbul 1973-1980 yılları arasında CHP’li belediye başkanları tarafından yönetildi
Tren kapısında yolculuk yapan kişilerin olduğu fotoğrafın kesin tarihine ulaşılamasa da bahsi geçen kaynaklara göre fotoğrafı 1975 ila 1985 yılları arasına tarihlemek mümkün. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise 1973’ten askeri darbenin gerçekleştiği 12 Eylül 1980’e kadar CHP’li belediye başkanları tarafından yönetilmiş. 1973 yılında CHP’den belediye başkanı seçilen Ahmet İsvan, 1977 yılında görevini başka bir CHP’li Aytekin Kotil’e bırakmış.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 12 Eylül 1980’den 1985’e kadar geçen sürede herhangi bir CHP’li belediye başkanı tarafından yönetilmemiş. CHP ancak 1989 yerel seçimlerinde belediye seçimlerini yeniden kazanabilmiş. Yani söz konusu fotoğraf, 1980’den önceki bir tarihe aitse CHP’li bir belediye zamanını gösterme ihtimali mevcut. Eğer fotoğraf 1985’e kadar olan zaman dilimine aitse CHP bu tarihlerde İstanbul’da yönetimde bulunmuyordu.
Benzer fotoğraflar farklı zamanlarda da kaydedilmiş
İstanbul’daki banliyö trenlerinde “salkım saçak” yolculuk yapan kişiler hakkında gazete arşivlerinde haberlere rastlanabiliyor. Milliyet gazetesinde yer alan 11 Haziran 1979 tarihli bir haberde trenlerde salkım saçak yolcuların yer aldığı bir fotoğraf kullanılıyor. Haberde benzin darlığı yüzünden halkın banliyö trenlerine akın ettiği ve söz konusu görüntülerin oluştuğu ifade ediliyor.
5 Eylül 1981 tarihli gazete kupüründe de yolcuların trenlerin yoğun olduğu saatlerde salkım saçak yolculuklar yaptığı belirtiliyor.
Benzer şekilde 1985 ve 1992 tarihli gazete kupürlerinde de İstanbul’daki banliyö trenlerini kullanan salkım saçak yolcuların olduğu anlaşılıyor. Yani İstanbul banliyölerinde salkım saçak yolculuk yapmanın sadece belirli bir dönemde yaşandığını söylemek zor. Farklı tarihlerdeki gazete haberlerine bakıldığında bu durumun yıllardır banliyölerde devam ettiği anlaşılabiliyor.
Karşılaştırmada yer alan alttaki görsel Avustralya’dan
İddiada yer alan ve AK Parti döneminde yapılan raylı sistemi gösterdiği iddia edilen görsel ise Türkiye’den değil. Söz konusu görsel, Avustralya’nın Brisbane kentinde yapılması planlanan raylı sistemin illüstrasyonu.
Brisbane Belediyesi tarafından Nisan 2018’de yayımlanan ve projenin detaylarının yer aldığı bir kitapçıkta söz konusu görsele rastlanabiliyor. Kitapçıkta yer alan görselde raylı aracın üzerinde Brisbane şehrinin sembolü de görülebiliyor (sf.34)
Brisbane Belediyesi tarafından YouTube’a yüklenen projenin videosunda da AK Parti tarafından yapıldığı iddia edilen raylı araçlar fark edilebiliyor.
Son olarak Brisbane Times isimli internet sitesinde yer alan 7 Mart 2017 tarihli bir haberde de söz konusu görselin kullanıldığı fark edilebiliyor. Görselin açıklamasında ise metronun bittikten sonraki olası görüntüsü şeklinde bir ifade bulunuyor.
Brisbane metrosuna ait başka bir illüstrasyon
Sonuç olarak salkım saçak yolcuların bulunduğu İstanbul’daki banliyö treninin, CHP dönemindeki çekildiği iddiası belirsiz. Yapılan aramalarda fotoğrafın çekildiği kesin tarihe ulaşılamıyor. Fotoğrafı internete yükleyen ilk kaynağın belirttiği tarihler göz önünde alındığında, fotoğraf CHP dönemine ait olabileceği gibi ondan sonraki döneme de ait olabilir. AK Parti döneminde yapıldığı belirtilen raylı sistemin olduğu görsel ise Avustralya’nın Brisbane kentinde yapılması planan metro çalışmasının illüstrasyonu.
