Sosyal medyada ve haber sitelerinde uzun süredir dolaşan fotoğrafın Erzurum’da başörtüsü satan Şalcı Bacı adlı kadının Şapka Kanunu’na muhalefet gerekçesiyle idam edildiğini gösterdiği iddia edildi.
Fotoğraf Şalcı Bacı’yı göstermiyor
Görseli tersine aradığımızda, fotoğrafın Şalcı Bacı ile ilişkilendirildiği paylaşımlardan en eskisinin 2015 yılına gittiği görülüyor. Ancak fotoğrafın internette ilk paylaşıldığı yıl bu değil. Fotoğraf ilk olarak 4 Aralık 2012 tarihinde gazeteci Yusuf Yavuz’un OdaTv’de yayınlanan “Darağacındaki ilk kadının 82 yıllık sırrı” başlıklı yazısında kullanılmış.
Yavuz, Türkiye’de TBMM kararıyla idam edilen ilk kadın olarak kayıtlara geçen, Isparta’nın Sütçüler ilçesine bağlı Darıbükü köyünden Hasan Kızı Fatma’nın hikayesini anlattığı haberinde kullandığı fotoğrafın Abdurrahman Kökdoğan arşivinden alındığını belirtmiş.
Teyit fotoğrafa ilişkin daha net bir veriye ulaşmak için Yusuf Yavuz’a ulaştı. Fotoğrafın üzerinde bir not bulunmadığını belirten Yavuz “Fotoğraf, kaynak olarak verdiğim kişinin babasına ait. Elimizdeki bulabildiğimiz tek fotoğraf oydu. Kaynak kişinin babası, idam edilen kadın ile aynı dönemde Isparta cezaevinde yatan mahkumlardan biriymiş. O fotoğrafı da ibret olsun diye çekmişler. İdam edilen kadın yakın köylüsü olduğu için de alıp saklamış, kaynak kişinin babası. Yani bildiği birinin fotoğrafı, anı olarak saklamış. Daha sonra da çocuklarına bu ayrıntıyı anlatmış” dedi.
Yusuf Yavuz'un haberinde yer alan fotoğraf
2012’de dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı açıklamalar sonrası idam cezası tartışması tekrar gündeme gelmişti. O dönem yayınlanan haberlerden biri de Türkiye Cumhuriyeti’nde idam edilen 15 kadının hikayesini ele alıyordu. Habere göre TBMM’nin açıldığı 1920’den, idam cezasının fiilen kalktığı 1984’e kadar, idam kararı onaylanan ve infaz edilen 712 kişiden 15’i kadındı.
Bu 15 kadından biri olan Hasan kızı Fatma’nın hikayesini anlatan Yusuf Yavuz’un haberine göre, Hasan kızı Fatma’nın 20’lik altın ve tarla karşılığı aynı köyden Eşref’in Hanife’yle evlenmesini temin etmek amacıyla Eşref’in karısı Ümmüşani’yi öldürdüğü ve 1927 yılında Isparta Sütçüler’de işlediği bu cinayet yüzünden 14 Aralık 1931’de Tuzpazarı’nda asılarak idam edildiği kayıtlara geçmiş. İdam cezası kararına ilişkin tutanaklara ulaşmak da mümkün (Sf. 33 ve 34).
İdam kararına yer veren “Türkiye’de asılan ilk kadın” başlıklı haberlere arşivden de ulaşılabiliyor.
15 Aralık 1931 tarihli Son Posta Gazetesi, sf. 1.
15 Aralık 1931 tarihli Son Posta Gazetesi, sf. 8.
Aynı olay Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkıları ile Dar Ağacına Takılan Düşler isimli belgeselde de anlatılmış.
İddianın doğru olmadığı daha önce Malumatfuruş tarafından da belirtilmiş.
Şalcı Bacı’nın Şapka Kanunu’na karşı çıktığı için idam edildiği iddiası
Fotoğrafla ilişkilendirilen Şalcı Bacı’nın idam hikayesi de uzun süredir dile getirilen bir diğer iddia. Bazı siteler Şalcı Bacı’nın idam edilen ilk kadın olduğunu, bazıları Şapka Kanunu nedeniyle idam edilen tek kadın olduğunu, bazıları da siyasi bir suç sebebiyle asılan ilk kadın olduğunu iddia etmiş. Ancak Şalcı Bacı diye bir kadının yaşadığı ya da İstiklal Mahkemesi kararıyla idam edildiğini gösteren hiçbir tarihi bilgi ve belge bulunmuyor. Eldeki tek bilgi, Erzurumda idam edildiği rivayet edilen Şalcı Şöhret diye bir isim. Ancak bu bilgi de kanıttan yoksun.
Şapka Kanunu olarak bilinen, 25 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve 28 Kasım 1925 tarihli 230 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Şapka İktisası Hakkında Kanun”na uymamanın suçu idam cezası değildi. Şapka takmaya karşı çıkanlara bir ila üç ay arasında hapis cezası verildiği, cezaların bir kısmının da affedildiği bazı tutanaklardan ve Resmi Gazete kayıtlarından doğrulanabiliyor.
