Sosyal medyada ve bazı sitelerde uzun zamandır dolaşan, daha önce Teyit’e ihbar olarak da gönderilen bir fotoğrafın, işgal yıllarında İstanbul’da üstlerini arayan İngiliz askerlerden hoşnut ahaliyi gösterdiğine sürülüyor. Siyah beyaz fotoğrafta, askeri giyimli iki kişi ile üstü aranmakta olan sivil ve geleneksel giyimli insanlar görünüyor.
Ancak iddia yanlış. Fotoğraf 1920 yılının 8 Nisan’ında Kudüs’te çekilmiş.
Fotoğrafın orijinali kongre arşivinde
Fotoğraf tersine görsel arama yoluyla aratıldığında, Vikipedi’deki Nebi Musa ayaklanması sayfasına ulaşılıyor. Burada paylaşılan fotoğrafın altında kaynağı da gösterilmiş. Kaynağı teyit etmek için Amerikan Kongresi Kütüphanesi’nin dijital arşivine gittiğimizde, fotoğrafın orijinal haline erişebiliyoruz.
Burada fotoğrafın bir künyesi de var. Künyeye göre fotoğraf, 1920 yılının 8 Nisan’ında Kudüs’te bölgedeki Amerikan kolonisinin fotoğraf departmanı tarafından çekilmiş. G. Eric ve Edith Matson Fotoğraf Koleksiyonu’nda yer alan parça, daha sonra Kongre Kütüphanesi’ne bağışlanmış.
Fotoğraf stok görsel sitesi Alamy’nin Fransızca edisyonunda da aynı açıklama ile yer alıyor.
Fotoğraf Yafa kapısında çekilmiş olmalı
Fotoğraf Kudüs’te çekildiği ve yerli halkı kontrolden geçiren İngiliz askerleri gösterdiğine göre, eski şehrin kapılarından birinde çekilmiş olmalı. Google Maps üzerinde şehrin kapılarını tek tek gezdiğimizde, fotoğrafın çekildiği mekanın halen korunmuş detaylarıyla uyuşan kapının, Yafa kapısı olduğunu görüyoruz. Fotoğraf buradaki kontroller sırasında çekilmiş olmalı. İstanbul’un sur kapılarını gezdiğimizde ise benzer bir arka plana ulaşamıyoruz.
Arşivlerde bir gezinti yaptığımızda, fotoğrafta İngiliz askere üst aramasında eşlik eden başı sargılı askerin ise, Hintli şikh memurlardan biri olduğunu görüyoruz. Britanya imparatorluk ordusunda görevli şikh memurların Çanakkale Savaşı’na katıldığı, işgal yıllarında Türkiye’de de görev yaptıkları biliniyor.
İstanbul, itilaf güçlerince 16 Mart 1920’de resmen işgal edilmiş, işgal 1923 yılına kadar devam etmişti.
Osmanlı 1918 yılında Filistin topraklarını kaybettikten sonra bölgenin kontrolü Britanya İmparatorluğu’na geçmiş, Yahudi toplulukları ise daha da öncesinde Filistin’e yerleşmeye başlamıştı. 1920 yılında bölgedeki bu göçmenleri istemeyen ve siyonist olarak gören Müslümanlarla, Yahudiler arasında yaşanan gerginlik ayaklanmaya dönüştü. Bölge 25 Nisan 1920'de alınan Milletler Cemiyeti kararıyla, Britanya’nın resmi manda idaresine verildi.
Sonuç olarak iddia konusu fotoğraf İstanbul’da değil, 1920 yılında Kudüs’te çekildi. İddia yanlış bilginin yedi türünden hatalı ilişkilendirmeye örnek.
