Sosyal medyada 5 Ocak 2019 tarihinde paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafın, NASA tarafından çekildiği ve anlık olarak Avustralya genelindeki orman yangınlarını gösterdiği iddia edildi. İddia, 1366 kez retweet edilirken 3 bin 500’e yakın beğeni aldı. Fotoğraf farklı hesaplar tarafından da birçok kez paylaşıldı.
Uydu görüntüsü değil, 3D görselleştirme
Görsel, fotoğrafçılık ve yaratıcı görüntüleme konusunda uzman bir görüntü yapımcısı olan Anthony Hearsey’e ait. Yaratıcısı Hearsey, görseli Instagram ve Facebook hesabından paylaşırken, nasıl oluşturulduğu ile ilgili detayları da anlatmış. Görselin bu kadar viral hale geleceğinin farkında olmadığını belirten Hearsey, “lütfen okuyun” ibaresiyle paylaştığı detaylarda, üç boyutlu görselleştirme için 5 Aralık 2019 ve 5 Ocak 2020 tarihleri arasında NASA’nın FIRMS (yangınlarla ilgili uydu verileri) verilerinden yararlandığını belirtmiş.
FIRMS'in verilerine gidip Avustralya kıtası için geriye dönük bir aylık tarama yaptığımızda karşılaştığımız sonuçların 3D görseldekilerle büyük ölçüde örtüştüğünü görüyoruz.
Bu arada Anthony Hearsy’nin 3D görselleştirme konusundaki diğer çalışmalarına da kişisel internet sitesi üzerinden ulaşılabiliyor.
ABD'deki teyit platformu Snopes da yayınladığı analizde görselin orman yangınlarının gerçek bir görüntüsü olmadığını söyledi. Snopes’a göre modelleme nedeniyle görüntü bir miktar abartılmış, ancak NASA’daki verilerle de örtüşüyor. Buna göre, görselde yanar görünen her alan halihazırda yanmıyor; ancak bir aylık süre içinde bir şekilde yandı.
Paylaşımı yapan isimlerden Çağhan Kızıl da sonrasında gönderdiği iletilerle görselin bir kolaj olduğunu ve modelleme yöntemi ile yapıldığını belirtti.
Uydu görüntülerine farklı kaynaklardan ulaşmak mümkün
NASA da kıtadaki yangınlarla ilgili uydu görüntüleri yayınlamıyor değil. NASA’nın resmi internet sitesinde yer alan 13 Kasım 2019 tarihli bir gönderide, Terra adlı uydunun gözünden Avustralya’daki orman yangınlarının yarattığı alev ve dumanı görebiliyoruz. Yine 2 Ocak 2020’de NASA resmi Twitter hesabı üzerinden bölgedeki orman yangınlarını gösteren ve yetkililerin kullanabileceği uydu verilerini paylaştı.
Batı Avustralya Eyaleti Hükümeti’ne ait “My Fire Watch” adlı internet sitesinden de yangınların sürdüğü bölgeler canlı olarak görülebiliyor. Yangının boyutunu anlayabileceğimiz bir başka kaynak ise, NASA’nın Earth Observatory sitesi. Burada da bölgede çıkan yangınların ve oluşan dumanın etkilediği alanlara ait uydu görüntüleri mukayeseli olarak görülebiliyor. Science Alert adlı bilimsel araştırmalar paylaşan bağımsız bir internet sitesinin yaptığı haberde de Avustralya’daki orman yangınlarına ilişkin uydu görüntülerine ulaşılabiliyor.
31 Aralık 2019 tarihli uydu görüntüsü
Yangınlar Eylül’den bu yana sürüyor
Bölgedeki yangınlar Avustralya’nın yazı yaşamaya başladığı Eylül ayından bu yana devam ediyor. Yaz mevsiminde orman yangınları Avustralya'da doğal karşılanıyor; ancak kuraklık, rekor kıran sıcaklıklar ve kuvvetli rüzgarların birleşimiyle, bu yılki yangınların doğal sınırların ötesine geçtiği ve yıkıcı boyutlara ulaştığı ifade ediliyor.Kontrolden çıkan yangınlar nedeniyle Avustralya'nın Yeni Güney Galler eyaletinde olağanüstü hal ilan edildi. Yine yangınlar nedeniyle binlerce insanı güneydoğu Avustralya’ya kaçmak zorunda kaldı. Ayrıca yangın nedeniyle 23 kişinin öldüğü belirtildi.
Sonuç olarak fotoğrafın NASA uydusu tarafından çekildiği ve Avustralya’daki orman yangınlarının anlık durumunu gösterdiği iddiası doğru değil. Görsel bir aylık yangın verileri kullanılarak oluşturulmuş üç boyutlu bir görselleştirme çalışmasının sonucu. İddiayı yanlış bilginin en yaygın yedi türünden hatalı ilişkilendirmeye örnek verebiliriz.
SON GÜNCELLEME:
- Paylaşımı yapan isimlerden Çağhan Kızıl'ın konuyla ilgili tweetleri eklendi. (7 Ocak 2020 / 11.45)
