Sosyal medyada yaygın bir biçimde paylaşılan iddiada dünyadaki en fakir 50 ülkeden 32’sinin Müslüman ülkeler olduğu belirtiliyor ve bu ülkelerin liderlerinin tamamının dünyanın en zengin 500 insanı arasında yer aldığı ifade ediliyor. Bir Twitter hesabı üzerinden paylaşılan iddia 12 bine yakın beğeni alırken 3 bin 400’ün üzerinde kullanıcı tarafından retweet edildi.
Dünyanın en fakir 50 ülkesi içerisinde Müslüman ülkeler olarak değerlendirilebilecek ülke sayısının 32’den daha az olduğu göze çarparken, bu ülkelerin liderlerinin dünyanın en zengin ilk 500 insanı arasında bulunduğunu doğrulayabilecek internet kullanıcılarına açık herhangi bir kaynak bulunmuyor. Buna karşın ülke liderlerinin kişisel servetlerine ilişkin verilerin bütünüyle şeffaf bir biçimde paylaşılmıyor oluşu nedeniyle iddianın ikinci kısmını belirsiz olarak nitelendirmek mümkün.
Dünyanın en fakir ülkeleri listesi kişi başına düşen GSYH verileri üzerinden hazırlanabilir
İddiada bahsi geçen “dünyanın en fakir 50 ülkesi”ne dair listenin kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) (satın alma gücü paritesine göre) verilerideğerlendirilerek hazırlanabileceğini söylemek mümkün. Bu bağlamda 2017 yılına ait istatistikleri içeren Dünya Bankası tarafından hazırlanan veriler ile 2018 yılından istatistikleri içeren Uluslararası Para Fonu tarafından sunulan veriler incelenebilir.
İddia bağlamında kullanılan “Müslüman ülke” tanımlaması ise İslam dinine mensup nüfusun çoğunlukta olduğu ülkeler olarak düşünülebilir. Bu bağlamda Pew Research Center tarafından Aralık 2012’de yayınlanmış bir rapordan yararlanmak mümkün. Rapor incelenerek hangi ülkelerde yaşayan insanların yüzde 50’sinden fazlasının kendilerini Müslüman olarak tanımladıklarına ulaşılabilir.
Bu veriler ışığında “dünyanın en fakir 50 ülkesi” içerisinde “Müslüman ülke” olarak değerlendirilebilecek ülkeler aşağıdaki görselde kırmızıyla işaretlenmiştir.
Hem Dünya Bankası’nın hem de Uluslararası Para Fonu’nun verilerinde bazı ülkelerin eksik olduğunu ifade etmek mümkün. Öte yandan eksikliklerin analiz kapsamında incelenen iddiayı önemli ölçüde etkilemeyeceği de söylenebilir. Dünya Bankası verilerine göre kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla göz önünde bulundurularak oluşturulan en fakir 50 ülkeyi gösteren listede 16 ülkenin nüfusunun yüzde 50’sinden fazlasının Müslüman olduğu söylenebilirken, bu sayının Uluslararası Para Fonu’nun verilerine bakıldığında 17 olduğu görülüyor.
Bu bağlamda iddianın ilk kısmında yer alan “en fakir 50 ülkeden 32’sinin Müslüman ülkeler olduğu” iddiasının doğru olmadığını söylemek mümkün. Ancak yine de iddianın ikinci kısmında öne sürülen tez incelenebilir. Pew Research Center tarafından sunulan veriler ışığında Müslümanların çoğunlukta olduğu ve Dünya Bankası ile Uluslararası Para Fonu tarafından hazırlanan raporlarda kişi başına düşen GSYH bakımından son 50 ülke arasında yer alan ülkeler göz önünde bulundurularak hazırlanabilecek ortak bir listede aşağıda yer alan ülkeler öne çıkıyor:
Nijer, Yemen, Sierra Leone, Komorlar, Gambiya, Burkina Faso, Afganistan, Çad, Gine, Mali, Senegal, Tacikistan, Kırgızistan, Bangladeş, Cibuti, Moritanya, Filistin, Sudan
Müslüman ülkelerin liderleri dünyanın en zengin 500 kişisi listelerinde gözükmüyor
Bloomberg tarafından hazırlanan Bloomberg Billionaires Index isimli endekste dünyanın en zengin 500 ismine yer veriliyor. Bu endekste yukarıdaki listede bahsedilen ülkelerden herhangi birinde yaşayan tek bir isim dahi bulunmuyor.
Forbes tarafından hazırlanan The World’s Billionaires isimli listede de dünyanın en zengin isimlerine yer veriliyor. Benzer şekilde yukarıda yer verilen ülkelerin herhangi birinin vatandaşı olan bir isme bu listede de rastlanmıyor.
Kişisel servetlere ilişkin verilerin şeffaf olmaması liderlerin zenginliğiyle ilgili iddiaları belirsiz kılıyor
Buna karşın bazı ülke liderlerinin kişisel servetlerine dair verilerin şeffaf bir biçimde paylaşılmadığı ve bu nedenle de hazırlanan endekslerde bu kişilerin isimlerinin yer almadığı düşünülebilir. Bu tarz endeksler söz konusu olduğunda her zaman böylesi bir durumun yaratabileceği belirsizliğin altını çizmek gerek. Endeksler hazırlanırken güvenilir bir metodoloji izlense dahi verilerin yorumlanması sırasında yapılabilecek çıkarımlara dikkat etmek gerek.
The Guardian tarafından konuyla ilgili oluşturulan bir listede Forbes’un yanı sıra New York Times ve Daily Telegraph gibi haber kaynaklarına referans veriliyor. Bunlara ek olarak ABD’de konuyla ilgili çalışmaları bulunan Open Secrets isimli bir kuruluştan faydalanılmış. Benzer bir şekilde Business Insider tarafından sunulan listede Forbes, Bloomberg ve Open Secrets başı çekiyor. Bu listelerde belirli bir metodoloji izlenmezken, var olan haberler ve güvenilir endeksler üzerinden bir çalışma ortaya konuyor. Bu bahsi geçen listelerde yukarıda ismi yer alan ülkelerin liderlerine dair herhangi bir bilginin paylaşılmamış olduğu söylenebilir.
İnternette dünyanın en zengin siyasetçilerinin belirtildiği bazı farklı listeler de bulunmakta. Ancak bu listeler oluşturulurken kullanılan metodolojiye dair net bilgilerin sunulmuyor oluşu ve verilerin kaynağının açık bir biçimde ifade edilmemesi bu listelerde sunulan istatistikleri de belirsiz kılıyor.
Sonuç olarak dünyadaki en fakir 50 ülkeden 32'sinin Müslüman ülkeler olduğu iddiası doğru değilken oluşturulacak bu tarz bir listede yer alan Müslüman ülkelerin başkanlarının tamamının dünyanın en zengin 500 kişisi arasında yer aldığı iddiasının belirsiz olduğunu ifade etmek mümkün.
