Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde dünyanın manyetik kutbu kaydığı için, gelecekte güneşin batıdan doğabileceği iddia edildi. 5 Şubat 2020’de Twitter’da paylaşılan gönderi, yaklaşık 5 bin retweet ve 15 bin beğeni aldı. İddia Takvim ve Yeni Akit gibi gazeteler ise, güneşin batıdan doğacağı iddiasını, kıyamet alametlerini sıralayan bir hadisin doğrulanması olarak haberleştirdi.
Ancak iddia doğru değil. Dünyanın manyetik merkezi kuzey kutbu boyunca Kanada’dan Sibirya’ya doğru kaysa da, bu güneşin batıdan doğacağı anlamına gelmiyor. Güneşin batıdan doğabilmesi için dünyanın baş aşağı dönmesi ya da kendi etrafındaki dönüş yönünün değişmesi gerek.
Böyle bir resmi açıklama yok
İddialar ABD Ulusal Jeouzamsal İstihbarat Ajansı’nın 10 Aralık 2019’da açıkladığı yeni dünya manyetik modeline dayanıyor. Fakat ajansın internet sitesinde yer alan açıklamada, manyetik alandaki kaymanın, güneşin batıdan doğmasıyla sonuçlanacağına dair bir bilgi yok. Açıklanan yeni manyetik model, 2024’e kadar geçerli olacak. Açıklamanın detaylarında, bu sayede tüm askeri ve sivil uçak, gemi ve denizaltıların navigasyon ve pusulalarında kuzey yönünün doğru saptanabilmesi için, daha kesin veri sağlanacağı bilgisi mevcut.
Evreni oluşturan her element eşit mıknatıslanma, yani çekim gücüne sahip değil. Örneğin demir ve nikel gibi metaller yüksek manyetizma gücüne sahip. Dünyanın çekirdeğinde eriyik halde bulunan demir ve nikelin yoğunlaştığı kuzey kutbuna yakın bölgelerde, güçlü bir çekim alanı oluşuyor. Manyetik kuzey alanı da, bu çekimin alan çizgilerinin dikey olarak konumlandığı nokta. Pusulanın ibresini kuzeye çeviren elektromanyetik güç de bu.
Manyetik alanı yaratan malzeme eriyik olduğundan hareketli ve dünyanın manyetik kutupları da bu nedenle sabit değil, zamanla konum değiştiriyorlar. Bu olağan sapmaların izlenebilmesi için de dünyanın manyetik modeli her beş yılda bir güncelleniyor; böylece navigasyon araçlarının isabetli veri üretebilmesi sağlanıyor. Model en son 2015’te güncellendi ve bu güncellemenin 2020 sonuna kadar geçerli olması öngörülüyordu. Ancak alan Kanada’dan Sibirya’ya öngörülenden daha hızlı hareket etti. Doğru navigasyon için gerekli isabetlilik eşiği aşıldığından, güncelleme planlanandan önce yapıldı.
Yeni manyetik model kısıtlı sayıda insanı etkileyecek
Güncellenen yeni model, öne sürüldüğü gibi güneşin batıdan doğmasına, ya da yeryüzünde majör değişiklikler yaşanmasına neden olmayacak. Yeni model sadece kuzey kutbuna yakın bir yerde, gemi, denizaltı ya da uçak gibi navigasyon ve pusula ile seyir halinde olanların hayatını etkileyecek. Yaşanan değişimin insanın yeryüzündeki varlığına herhangi bir etkisi ise yok. Bilim insanları da yaşanan sapmanın kıyamet alameti olarak görülemeyeceğini söylemiş. İngiliz Jeoloji Araştırmaları Kurumu da, manyetik alan sapmalarının insanlık tarihi boyunca da yaşandığının altını çizerek, bunun daha önce de yeryüzündeki yaşamı tehlikeye atan bir duruma sebebiyet vermediğini ifade ediyor.
Güneş ancak dünya baş aşağı olursa batıdan doğar
Manyetik kutupların olağandan fazla sapması 2019’un başından beri gündemde. Evrim Ağacı’nda yayınlanan bir yazıda da dünyanın manyetik kutuplarının tersine dönmediği, güneşin batıdan doğmasının olası olmadığı ifade edilmiş. Evrim Ağacı’na göre bunun olabilmesi için dünyanın manyetik değil, coğrafi kutuplarının yer değiştirmesi, yani dünyanın baş aşağı dönmesi gerekirdi. Çünkü bugün bildiğimiz doğu, ancak bu durumda batı olabilir. İkinci bir ihtimal de dünyanın kendi etrafındaki dönüş yönünün tersine dönmesi olabilirdi ki bu da bilimsel olarak olası gözükmüyor.
National Geographic’in yayınladığı çalışmaya göre, kesin bir şey söylemek güç olsa da, bilim insanları değişimin yer kabuğunun altında Kanada yakınlarında meydana gelen likit demir jet akımıyla bağlantılı olabileceğini belirtiyor. Bu durum, kuzey manyetik alanını tutan iki manyetik kutuptan biri olan Kanada’yı zayıflatarak Sibirya’yı güçlendiriyor olabilir.
Takvim ve Yeni Akit'in sapmayı ilişkilendirdiği hadisin Diyanet İşleri Başkanlığı’nın internet sitesinde yer alan tefsirinde ise, “Hadislerde dini yozlaşmayı ve ahlaki bozuluşu haber veren olayların kainatın kozmik düzeninin yıkılışına işaret eden belirtiler olmaktan çok, ferdi ve toplumu yok oluşa götüren birer alamet olduğunu kabul etmek daha isabetli bir hüküm olmalıdır” ifadeleri yer alıyor.
Sonuç olarak güneş dünyanın manyetik kutbu kaydı diye batıdan doğmayacak. İddia hatalı bilginin yedi türünden bağlamdan koparmaya örnek.
