Star gazetesi tarafından 2015 yılında gündeme getirilen bir iddia, dünyadaki en büyük kaya gazı rezervinin Güneydoğu Anadolu’da olduğunu söylüyor. İddia bugünlerde sosyal medya platformlarında yeniden dolaşımda. Paylaşımlar, bölgedeki şiddetin nedeninin bu rezervlerin çıkarılmasına mani olmak olduğu vurgusunu da taşıyor.
Haberin orijinalinde böyle bir ifade yok
Haberin kaynağındaki isim Boğaziçi Üniversitesi Rektör Yardımcısı da olan Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu. Kumbaroğlu’nun ilgili söyleşisinin tamamına Star arşivlerinden ulaşılamasa da, Akşam gazetesi söyleşiyi kopyalayıp kaynağıyla birlikte yayınlamış.
Söyleşiyi incelediğimizde Prof. Kumbaroğlu’nun ‘dünyanın en büyük kayagazı rezervinin Güneydoğu Anadolu’da olduğunu’ söylemediği görülebiliyor. Kumbaroğlu Türkiye’deki kayagazı rezervleri ve diğer alternatif enerji kaynaklarının çıkarılabilmesi halinde, enerji ithaline ihtiyaç olmayacağını anlatıyor.
Kumbaroğlu’nun daha önce kayagazı, Güneydoğu Anadolu ve şiddet eylemleriyle ilgili bir açıklaması olmuş. Ancak Dünya gazetesinden ulaşılabilen 2015 tarihli bu açıklamada Kamburoğlu, şiddetin Türkiye’nin rezervlere erişememesi için yayıldığını değil, rezerv keşiflerinin bölgedeki çatışmalardan etkilendiğini söylüyor.
Teyit’in ulaştığı Kumbaroğlu da, en büyük kayagazı rezervinin Türkiye’de olduğu ifadesinin, gazetenin yorumu olduğunu belirtti.
En büyük kayagazı rezervi Çin’de
Peki kayagazı nedir ve rezervler nasıl dağılıyor?
Son yıllarda petrol ve doğalgazın alternatifi olarak konuşulan kayagazı, ismini 4-5 bin metre derinlikteki kaya katmanlarının arasına sıkışmış yanıcı gazlardan alıyor. Gaza erişmek için önce gereken derinliğe ulaşmak, sonra katmanlar içinde açılacak yatay kırıklara basınçlı su enjekte etmek gerekiyor.
2015 yılında yayınlanan Amerika Birleşik Devletleri Enerji Yönetimi Değerlendirme Raporu’nda, dünyadaki en büyük kaya gazı rezervinin 31,6 trilyon metreküp ile Çin’de olduğu belirtilmiş. Çin’i Amerika Birleşik Devletleri takip ediyor. Aynı raporda Türkiye’nin potansiyeline de yer verilmiş. Buna göre Türkiye’nin rezervi 668 milyar metreküp. 2013 yılına ait çalışmalarla belirlenen bu rezervler, “kanıtlanmamış” (unproven) olarak not edilmiş. Yani keşfedilebilir tahmini rezervleri ifade ediyorlar. Tahmini rezervler, jeolojik bilgiler, uydu görüntüleri gibi bilimsel veriler kullanılarak belirleniyor.
Aynı raporda Türkiye’deki kayagazı kaynaklarının Trakya ve Güneydoğu Anadolu havzalarında toplandığı anlatılıyor (sf. 8). Tuz Gölü ve Sivas havzasından da araştırma yapılması halinde kaya gazı çıkabileceği söyleniyor.
Yani Türkiye’nin toplam kayagazı rezervinde Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin ciddi payı olduğu doğru; ancak bu rezervin tamamı değil ve toplam rezerv belirsiz. Ülkelerin rezervlerini kanıtlamaları için sondaj çalışmaları yapmaları gerekiyor. Çin, Amerika, Kanada gibi ülkeler, arama teknikleri gelişkin olduğu ve bu alana para yatırdıkları için ön sıralarda yer alabiliyor.
Kayagazı çıkarmak maliyetli
Kayagazı sondajı, petrol ve doğalgaza göre daha kolay olsa da, maliyeti daha yüksek. Bir kuyuda sondajın ortalama maliyeti 500 bin doları bulabiliyor.
Kaya gazı çıkarmanın maliyeti, taşıma için yüzlerce tankere ihtiyaç duyulması ve olası metan kaçakları, kaynak hakkındaki “çevreci doğalgaz” algısını da zedeliyor. Dahası bilinen kayagazı yataklarının büyük kısmı tarımsal arazilerde ve yoğun su kullanımı iki faaliyet arasında çıkar çatışmasına neden oluyor. Rezervlerin bulunduğu alanların yüzde 38’inde susuzluk ve kuraklık riski yaşandığı da biliniyor.
Yine de küresel kayagazı üretiminin önümüzdeki yıllarda büyüyeceği tahmin ediliyor. Ancak Türkiye’nin dünya kayagazı üretim sıralaması içinde 2015-2040 yılları arasında üst sıralarda yer alması beklenmiyor.
Üç kuyuda sondaj tamamlandı
Kayagazı alanında Türkiye'deki ilk çalışmalar Trakya bölgesinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve ABD’li Halliburton şirketiyle, Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise TPAO ve Shell ortaklığında başlatıldı.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın 2019’da yayınladığı rapora göre, 2018’de kayagazı üretimi hedefleyen Gözalan-1 sondajı başladı. Güneydoğu Anadolu bölgesindeki kayagazı arama çalışmalarının 2014 yılında başladığı anlatılıyor. Trakya bölgesindeki kayagazı sondaj alanı belirleme çalışmalarının devam ettiği de aynı raporda dile getirilmiş. Yine rapora göre, Türkiye’de kayagazı rezervini belirlemeye yönelik üç kuyunun sondajı tamamlandı
