Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19 hastalarının tedavisinde hidroksiklorokinin kullanımını askıya aldığı iddia edildi. Konu bazı internet sitelerinde ise örgütün ilacın testlerini durdurduğu şeklinde haberleştirildi.
Konuyla ilgili iddiaların bazıları, gerçeği tam anlamıyla yansıtmıyor. Hidroksiklorokin tamamen yasaklanmadı; ancak DSÖ tarafından yürütülen Dayanışma adlıklinik deneme programından çıkarıldı.
Hidroksiklorokin kullanımı yasaklanmadı
Covid-19 tedavisinde salgının neredeyse başlarından beri başvurulan sıtma ilacı hidroksiklorokinle ilgili bu son gelişmelerin ardında, 22 Mayıs 2020’de Lancet tıp dergisinde yayınlanan bir makale var. Makale, hastanede tedavi gören 96 bin 32 Covid-19 hastasını kapsıyor. Buna göre Covid-19 tedavisinde hidroksiklorokin veya klorokin içeren bir bileşimin kullanımının kanıtlanmış hiçbir yararı yok. Dahası, bu bileşimin kullanılmasının ventriküler aritmiler, yani kalp atışında ritim bozukluğu oluşma riskini artırdığı ve Covid-19’a bağlı ölüm tehlikesini büyüttüğü gözlenmiş. Tek başına hidroksiklorokin kullanılan hastalarda, ölüm oranının arttığı belirtiliyor. Makalede, bu ilaç bileşimlerinin klinik çalışmaların dışında kullanılmaması gerektiğini ve kullanıldığı klinik çalışmalarda da pozitif etkisinin kanıtlanması gerektiği ifade ediliyor.
Hidroksiklorokin, Dünya Sağlık Örgütü’nün öncülük ettiği Solidarity Trial yani “klinik dayanışma denemeleri” kapsamında Covid-19 tedavisi için deneniyordu. Makalenin Lancet’ta yayınlanmasının hemen ardından, örgüt 25 Mayıs 2020’de yapılan basın açıklamasında tedavinin ölüm oranını yükselttiği gözlemlendiği için, yürütme grubunun güvenlik endişeleri nedeniyle, ilacın klinik denemelerinin duraklatılmasına karar verdiğini açıkladı. Yani ilacın testlerde kullanımı, değerlendirme bitene kadar, Dayanışma programı özelinde askıya alınmış.
Bu ilacın kullanımının yasaklandığı anlamına gelmiyor. Her ülkenin sağlık makamları, kendi tedavi prosedürlerini kendileri geliştiriyor ve vatandaşlarına ilaç tavsiyelerinde bulunabiliyor.
DSÖ ilaç hakkındaki nihai kararını ise Haziran ortasında verecek. Daha önce hidroksiklorokin tedavisine alınan hastalar, tedavilerini tamamlayana kadar hidroksiklorokin almaya devam edecek.
Dayanışma programı (Solidarity Trial) nedir?
"Klinik dayanışma denemeleri", Dünya Sağlık Örgütü ve ortakları tarafından başlatılan Covid-19 için etkili bir tedavi bulmaya yardımcı olan, geniş çaplı uluslararası bir klinik çalışma. Amaç birçok farklı ülkedeki hastaları inceleyerek, ilaçlardan herhangi birinin hastalığın ilerlemesini yavaşlatıp yavaşlatmadığını keşfetmek. Ortaya çıkan kanıtlara göre tedaviye başka ilaçlar eklenebiliyor ya da var olan ilaçlar çıkarılabiliyor.
Türkiye’de de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Covid-19 pozitif ve şüpheli hastalarında hidroksiklorokin ilacını kullanılacağını açıklamıştı. Türk Tabipler Birliği, hidroksiklorokinin yan etkilerine ilişkin bilgilerin giderek yaygınlaşması ile Türkiye’de hem hekimler hem de bireyler açısından tedirginliğe yol açtığını belirtiyor. Sağlık Bakanlığı’ndan ise 27 Mayıs 2020 itibariyle bir açıklama yok.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ise Donald Trump, kamu sağlığı yetkililerinin kalp sorunlarına yol açabileceğini söylemesine karşın, başlardan beri sıtma ilaçlarını hararetle savunuyor. Başkan bir basın toplantılarında kendinin de Covid-19’a karşı sık sık hidroksiklorokin kullandığını söylemişti.
Fransa Halk Sağlığı Yüksek Kurulu 27 Mayıs'ta hidroksiklorokinin Covid-19 tedavisinde tek başına kullanılmaması gerektiğini açıkladı. Buna göre hükümet Covid-19 hastalarını tedavi etmek için hastanelerde hidroksiklorokin reçetesini yasakladı. İlaç şimdilik klinik araştırmalar için kullanılmaya devam edecek.
Hidroksiklorokin nedir?
Hidroksiklorokin, aslında basit olarak sıtmayı tedavi etmek veya önlemek için kullanılan kinolin ilacı. Baş ağrısı, saç dökülmesi, mide bulantısı, baş dönmesi, kas ağrısı ve kaşıntı gibi yan etkilere neden olabiliyor. Hidroksiklorokinin Covid-19 tedavisinde etkili olup olmadığı ise henüz kanıtlanmadı. Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19 tedavisinde henüz onaylanmış bir ilaç olmadığını, hidroksiklorokin veya başka bir ilacın Covid-19'u iyileştirebileceğini veya önleyebileceğini gösteren bir kanıt bulunmadığını söylüyor. Hidroksiklorokinin yanlış kullanımı ise ciddi yan etkilere, hatta ölüme neden olabilir.
İlginizi çekebilir: Yeni koronavirüs tedavisinde klorokin ve hidroksiklorokin kullanımı hakkındaki iddialar
Sonuç olarak iddia tamamen doğru değil. Hidroksiklorokinin kullanımı yasaklanmadı, fakat Dünya Sağlık Örgütü tarafından yürütülen klinik dayanışma denemeleri kapsamından geçici olarak çıkarıldı.
