Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) temsilcisi Dr. David Nabarro’nun CNN yayınında Covid-19 aşısının asla geliştirilemeyeceğini söylediği iddia edildi. İlk olarak beyinsizler.net’te bu başlıkla yer alan haber, sosyal medyada da yayıldı. Haberi paylaşan 450 bin takipçili Tesla Fizik Kulübü sayfası, paylaşımı sildi.
Ancak iddia doğru değil. Dr. David Nabarro “Covid-19 aşısı asla geliştirilmeyecek” demedi. Haberde böyle bir ifade yer almıyor.
Dr. Nabarro aşı asla geliştirilemeyecek demedi
Beyinsizler.net’te “DSÖ temsilcisi koronavirüs aşısının asla geliştirilemeyeceğini söyledi” başlığıyla yayınlanan haberin dayandığı içerikte, DSÖ temsilcisi ve Imperial College London’da küresel sağlık uzmanı olan Prof. Dr. David Nabarro’nun böyle bir beyanı bulunmuyor. Nabarro, “Bir aşının bulunacağına ya da bulunursa, tüm güvenlik testlerini geçip geçmeyeceğine dair mutlak bir varsayımda bulunamayız” diyerek toplumların aşının geliştirilememesi olasılığına hazırlıklı olması gerektiğini vurguluyor. Sitenin haber görselinde kullandığı yayın ise 13 Mart’ta yapılmış. CNN’in Connect the World with Becky Anderson programına katılan Dr. Nabarro, bu yayında salgının İtalya’daki etkileri üzerine konuşuyor ve toplumda alınması gereken önlemlerden bahsediyor. Aşı gelişmeleri hakkında bir yorum yapmıyor.
Haber sitesi, bu haberi New York Post’un CNN’den aktararak hazırladığı “DSÖ temsilcisi koronavirüs aşısının geliştirilememesi ihtimaline karşı uyardı” (WHO envoy warns coronavirus vaccine may never be developed) başlıklı haberinden çevirmiş.
Çarpıtılan haber, Nabarro’nun görüşünün yer aldığı CNN haberine dayanıyor. “Ya koronavirüs aşısı hiç geliştirilemezse? Daha önce yaşandı” (What happens if a coronavirus vaccine is never developed? It has happened before) başlıklı CNN haberi, aşının geliştirilememesi durumundaki olası senaryoları ve aşısı bulunamayan hastalıkları aktarıyor.
Dr. David Nabarro, daha önce The Guardian’a da benzer açıklamalarda bulunmuş. “Bir aşının kesin olarak bulunacağı fikrine bel bağlamayın” diyen Nabarro’nun amacı, insanları Covid-19 tehdidiyle bir arada yaşayabilme ihtimaline karşı bilinçlendirmek. Nabarro, bazı virüslere karşı aşı geliştirilmesinin çok zor olduğunu ve güvenilir bir aşının ne zaman yaygınlaştırılabileceğini öngöremediğimizi söylüyor. Bu nedenle, Covid-19’dan korkarak karantina hayatı sürdüren toplumlar yerine, gerekli güvenlik önlemlerinin alındığı kontrollü bir sosyal hayat fikrini destekliyor. Twitter hesabında da “COVIDready societies” hashtagiyle paylaşımlar yapıyor.
Aşısı bulunmayan hastalıklar var
Bahsi geçen CNN haberi, aşısı bulunmayan hastalıklar ve olası senaryolar hakkında kapsamlı bir içerik sunuyor. Buna göre, çoğu uzman Covid-19 aşısının er ya da geç geliştirileceğini çünkü bu virüsün HIV ya da sıtma virüsü kadar hızlı mutasyona uğramadığını söylüyor.
ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Başkanı Dr. Anthony Fauci, bir yıl ila 18 ay içinde Covid-19’a karşı bir aşı geliştirileceğini iddia ediyor. İngiltere hükümetinin baş sağlık danışmanı Chris Whitty ise bir yıl içinde bir aşı bulunmasının zor olduğunu, sürecin daha uzun süreceğini söylüyor.
Bağırsak iltihabına yol açan rotavirüs aşısını geliştiren enfeksiyon hastalıkları uzmanı Paul Offit, bazı hastalıklara karşı neden aşı geliştirilemediğini açıklıyor. Örneğin, influenza virüsü her yıl mutasyona uğruyor ve bir önceki yıl edindiğiniz bağışıklık artık sizi koruyamıyor. Bu da gribe karşı uzun süre bağışıklık sağlayan bir aşının geliştirilememesine neden oluyor. HIV ise insan vücudunda mutasyon geçirmeye devam ediyor ve kişi tek bir enfeksiyonla binlerce çeşit HIV’e maruz kalmış gibi oluyor. Bu da aşı çalışmalarını zorlaştırıyor.
Covid-19, HIV kadar hızlı mutasyon geçirmiyor. Bu nedenle pek çok uzman aşı geliştirileceği konusunda umutlu. Ancak bazı uzmanlar daha temkinli. Icahn School of Medicine Küresel Sağlık Departmanı Direktörü Adolfo García-Sastre, Covid-19’un aşı geliştirilmesi zor olan bir hastalık olduğunu söylüyor. SARS aşısı çalışmalarında yer alan immünoloji profesörü Rachel Roper da yeni koronavirüsün SARS ile olan benzerliğinden dolayı aşı geliştirmenin çok zor olacağını söylüyor.
Umut vadeden bazı aşı çalışmaları olumsuzlukla sonuçlanabiliyor. Yılda 400 bin kişiyi etkilediği bilinen Dang Humması hastalığı için 2016 yılında yaygın aşılama çalışmaları başlamıştı. Ancak aşının hastalık semptomlarının artmasına neden olduğu ortaya çıktı ve 2017’de aşılama çalışmaları askıya alındı.
İlginizi çekebilir: Covid-19 tedavisinde denenen ilaç ve aşı çalışmaları ne durumda?
Sonuç olarak iddia yanlış. Dr. David Nabarro “aşı asla bulunamayacak” demedi. İddia bu hâliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden çarpıtmaya örnek.
