Sosyal medyada Dünya Sağlık Örgütü’nün yayınladığı bir raporla birlikte yayılan bazı paylaşımlarda, Covid-19 PCR testlerinin yanlış pozitif sonuç verme olasılığının daha yüksek olduğunun ortaya çıktığı iddia ediliyordu. DSÖ “açıklamasının” ABD’nin yeni başkanı Joe Biden’ın göreve gelmesinin hemen ardından yapıldığı hatırlatılarak, bu iki gelişme arasında varsayımsal bir ilişki de kurulmuş. Bazı kullanıcılar DSÖ’nün bu açıklamayı, Biden yönetimi altında vaka sayılarının düşük gözükmesi için yaptığını düşünmüş.
DSÖ’nün açıklaması bağlamından koparılmış
Yapılan paylaşımların bir bölümünde kaynak olarak İngilizce bir haber gösterilmiş. Haberde iddiaların yanı sıra ilgili DSÖ açıklaması da bulunuyor. 20 Ocak 2020’de yayınlanan, laboratuvar ortamında yapılan (i̇n vi̇tro) tıbbi̇ tanı ci̇hazı kullanıcılarına, yani laboratuvar teknisyenlerine yönelik bir bilgi notu. Kurumun PCR testlerinin güvenirliğine dair bir açıklaması değil. Bilgi notunun içeriğinde, iddia edildiği gibi testlerin büyük oranla yanlış pozitif sonuç verdiği gibi bir bildiri de yok.
Bilgi notunda laboratuvar teknisyenlerine Covid-19 testleriyle birlikte gelen kullanıcı kılavuzlarını dikkatlice okumaları ve sonuçları dikkatlice yorumlamaları hatırlatılıyor. Bilgi notu, testlerin olumlu sonuçları abarttığını söylemiyor veya ima etmiyor. Görevliler pozitif sonuçların dikkatle, klinik gözlem ve hasta geçmişi gibi diğer bilgiler bağlamında yorumlanması gerektiği konusunda uyarılıyor.
McGill Üniversitesi Bilim ve Toplum Ofisi'nde bir bilim iletişimcisi olan Jonathan Jarry de bilgi notuna yönelik “Bu yeni bir bilgi değil. Bu DSÖ'nun laboratuvarlara yaptığı bir hatırlatma. Bu bildirim PCR testlerinin çalışmadığını veya büyük oranda yanlış olduğunu belirtmiyor” yorumunda bulunmuş.
PCR testleri nasıl çalışıyor?
Açıklama laboratuvar görevlilerine yönelik olduğu için epey teknik bir dille yazılmış. Kullanılan bazı kelimeleri anlamak için testlerin çalışma mantığını inceleyebiliriz.
Çok sayıda bulaşıcı hastalığın teşhisinde kullanılan polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) tekniğinde, laboratuvarda alınan örneklerde spesifik bir virüsün varlığı ya da yokluğu tespit edilebiliyor. Covid-19 PCR testleri, burundan ve boğazdan alınan sürüntü numuneleriyle gerçekleştiriliyor. Bu numunelerde virüsü tanımlayan RNA yapısı aranıyor. PCR testleri virüsü tespit edebilir hale gelene kadar, kişiden alınan genetik materyali üç adımdan oluşan bir döngüde çoğaltarak çalışıyor. Bir örnekteki virüsü tespit etmek için gereken döngü sayısı ise “döngü eşiği” (cycle threshold) olarak biliniyor. DSÖ de açıklamasında virüsü saptamak için gereken döngü sayısının, örnekteki viral yükle ters orantılı olduğunu hatırlatıyor. Yani viral yük, alınan örnekteki virüs sayısı ne kadar az ise, tekrar etmeniz gereken döngü o kadar artar.
İddia ABD basınında da epey yaygın. Özellikle ABD Başkanı Joe Biden’ın göreve gelmesini meşru karşılamayan aşırı sağ görüşlü internet siteleri tarafından gündeme getirilen iddia, DSÖ açıklaması ile Biden’ın göreve geliş tarihi varsayımsal bir ilişki kurmuş.
İddianın yayılmasıyla birlikte sosyal medyada “PCRyalan” etiketi oluşturuldu. İddia doğrulama platformu Politifact tarafından da yanlışlandı.
PCR testlerine karşı güvensizlik yeni değil. Salgının başından bu yana testlerin güvenilirliğine dair birçok iddia ortaya atılmış ve iddialar Teyit tarafından tarafından incelenmişti.
İlginizi çekebilir: PCR testlerinin yüzde 50 yanlış pozitif sonuç verdiği iddiası
