Twitter'da paylaşılan bir görselde, Belçika, Fransa, Almanya ve Hollanda’da hayvanlara karşı suçların yaptırımı olduğu öne sürülen para cezası ve hapis süreleri yer alıyordu. Görsele göre hayvanlara şiddet uygulayanlara Belçika 300 bin avro ve iki yıl hapis, Fransa 30 bin avro ve iki yıl hapis, Almanya 25 bin avro ve üç yıl hapis, Hollanda ise 20 bin avro ve üç yıl hapis cezası veriyor. Türkiye’de bu suçun cezası ancak 625 TL.
İddia kısmen doğru. Hollanda ve Almanya hayvanlara karşı işlenen suçlarda üç yıla kadar hapis cezasına çarptırırken, Fransa’da bu süre altı ay. Ancak Belçika’da bu süre bir ila altı ay arasında değişiyor ve suçun tekrarlanması durumunda artırılabiliyor. Ayrıca Hollanda kanunlarında para cezalarının miktarına açıkça yer verilmediği gibi, Almanya’da bu cezaların miktarı 5 ila 25 bin avro arasında değişebiliyor. Belçika’da ise cezalar 2 bin avroya kadar çıkıyor. Ayrıca Fransa’da para cezası 50 bin avroya kadar yükselebiliyor.
İddia haber sitesi kaynaklı
Görseli tersine arattığımızda Onedio tarafından yapılan bir haberin kapağına ait olduğu görülüyor. Türkiye’de hayvanları koruma kanununun çıkması konusuna eğilen haber, çeşitli ülkelerdeki kanunları tartışıyor ve asıl kaynağı Euronews.
Habere göre 2007’de imzalanan Lizbon Antlaşması ile birlikte hayvanlar eşya statüsünden çıkarılıp “sezileri olan” canlılar olarak kabul görmeye başlıyor. Bununla birlikte çeşitli ülkeler hayvanları koruma kanunlarında düzenlemelere giderek, yaşamlarını koruma altına alacak yasalar ortaya koyuyorlar.
Hayvanlar çeşitli ülkelerde kanunlarla korunuyor
Avrupa’daki çeşitli ülkelerin hayvan hakları üzerine hazırladığı kanunlara Global Animal Law sitesindeki arşivlerden ulaşabiliyoruz. İddiada geçen ülkelerin kanunlarına da buradan ulaşmak mümkün.
Hollanda Medeni Kanunu hayvanları eşya olarak görmüyor ve 2011’de kabul edilen hayvanlar hakları üzerine hazırlanmış kanun ile onları koruyor. Bu kanuna göre üç yıla kadar hapis ve para cezası öngörülen cezalar arasında. 2012 tarihli ceza kanunu ise yine 2011 tarihli kanuna bağlı olarak hayvanlara karşı işlenen suçların cezalandırılmasını öngörüyor.
Almanya’da ise 2006 yılında kabul edilen Hayvanları Koruma Kanunu, beslediği canlıların nedensiz yere acı çekmesine neden olan kişilerin bu suçları tekrarlayacağı düşüncesiyle hayvan beslemesini yasaklayabiliyor. Geçerli nedeni olmadan omurgalı bir canlıyı öldüren, işkence eden ya da canlıya acı çektiren kişiler ise para cezasına ya da üç yıla kadar hapse çarptırılabiliyor. Bu para cezası 5 ila 25 bin avro arasında değişiyor. Alman Medeni Kanunu da hayvanları eşya olarak görmüyor, bu yüzden ayrı bir yasa ile canları koruyor.
Fransa yalnız ev hayvanlarını koruyor
Fransa’da hayvan hakları ceza kanununa tabi olarak korunuyor. Evcil bir hayvana herhangi bir şekilde istismarda bulunan kişiler altı ay hapse çarptırılırken 50 bin avro da para cezasıyla karşı karşıya kalıyor. Fransa Medeni Kanunu’na göre hayvanlar bilinç sahibi canlılar olarak kabul edilseler de, mal kanunlarının altında işlem görüyorlar. Ayrıca koruma kanunları çiftlik hayvanlarını, boğa güreşlerini ve horoz dövüşlerini kapsamıyor. Ev hayvanlarını koruyor.
Belçika’da ise Hayvanları Koruma Kanunu, Flaman ve Brüksel Başkent Bölgesi arasında ikiye ayrılıyor. Flaman Bölgesi’nde cezalar 52 ila 2000 avro arasında değişirken, hapis cezaları da bir ila altı ay olabiliyor. Hayvanların gereksiz yere sakatlanmasına, acı çekmesine, yaralanmasına ya da ölmesine neden olan durumların tekrarlanması halinde bu cezalar artırılabiliyor.
Brüksel Başkent Bölgesi’nde ise suçlar üç yıl içinde tekrarlanırsa, son suçun cezası 200 avrodan ve 15 gün hapisten az olmamak kaydıyla, son suçun iki katı ceza uygulanabiliyor. Bu cezalar 12 bin 500 avroya kadar çıkabiliyor. Suçlar belli kurum ve kuruluşlar tarafından işlendilerse, iki ay ila beş yıl arasında kapatma cezası uygulanabiliyor. Belçika Medeni Kanunu’na göre hayvanlar eşyalardan ayrı değerlendiriliyor.
Türkiye’de hayvanlara ceza, “suç” değil “kabahat”
Türkiye’de ise Hayvanları Koruma Kanunu’nda hayvanlara karşı işlenen suçlar, suç olarak değil, kabahat olarak düzenlenmiş. TCK içerisinde hayvanları içeren maddeler ise kabahatin ayrıntılarına göre çeşitli cezalara tabii. Yani hayvanlar suça maruz kalan özneler değil, suçun konusu olarak kabul ediliyor. Türk Ceza Kanunu ve Hayvanları Koruma Kanunu’ndaki adli ve idari para cezalarının miktarı 200 Türk Lirası ila 10 bin Türk Lirası olarak değişirken, hapis cezaları da birkaç aydan yedi yıla kadar değişebiliyor. TCK kapsamındaki yaptırımlara ceza mahkemeleri hüküm verirken, Hayvanları Koruma Kanunu’ndaki yaptırımlar Çevre ve Orman Bakanlığı yetkisiyle uygulanıyor. Hayvan neslini yok eden bir kişi 10 bin liraya kadar para cezasına çarptırılabilirken, hayvanlara herhangi bir türden cinsel istismar uygulayan kişiler bir yıldan dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabiliyor.
Diğer yandan Türkiye'de hayvan hakları savunucuları uzun zamandır hayvanlara şiddetin suç kapsamına alınması için uğraşıyor. Konu meclis gündemine sık sık gelirken, mecliste kurulan bir komisyon da 2019 yılında hazırladığı raporla çözüm önerilerini sunmuştu. Raporda hayvanlara şiddetin kabahat değil suç olarak ele alınmasından, ceza ertelemenin sonlandırılmasına birçok başlık yer alıyor. Meclisteyse konuyla ilgili bu dönem sunulmuş tekliflerse halen komisyonlarda bekliyor.
Hayvanları Koruma Kanunu 2021'de yenilendi
Analiz yayınlandıktan yaklaşık bir yıl sonra, 7 Temmuz 2021'de Hayvanları Koruma Kanunu'nda bazı değişiklikler yapıldı. Yeni düzenlemeyle birlikte hayvanlar eşya statüsünden çıkarıldı ve hayvana yönelik şiddete hapis cezası getirildi. Ancak nihai metin, sivil toplum kuruluşlarınca yetersiz olarak değerlendiriliyor.
Düzenleme hayvan dövüşü, öldürme, işkence, cinsel saldırı ya da tecavüz gibi çeşitli eylemler için hapis cezası öngörüyor. Nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis, bir hayvan neslini yok eden kişi ise beş yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak. Bir evcil hayvanı kasten öldüren kişi, altı aydan dört yıla kadar hapis cezası alabilecek. Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunan kişiye, altı aydan üç yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası uygulanacak. Mevcut kanunda öngörülen ve yeni düzenleme ile değişen diğer ceza miktarlarını karşılaştırabilmek için HAYTAP’ın dokümanı kullanılabilir.
Ancak ceza miktarları da önemli. Öngörülen hapis cezalarının, suçu işleyenlerin fiilen hapis yatmasına elverişli olmadığı ve cezasızlığı sürdüreceği buradaki en temel eleştiri. Hapis cezalarının adli para cezalarına dönüştürülebilmesi veya hükmün açıklanmasının geriye bırakılması mümkün.
