Çeşitli haber sitelerinde ve sosyal medyada paylaşılan iddiaya göre Devlet Tiyatroları’nın kapatıldığı ifade edildi. Cumhuriyet gazetesi Twitter hesabında yaptığı paylaşımda “İlk kararnameyle sanata darbe: Devlet Tiyatroları kapatıldı.” ifadesini kullandı. Paylaşım 3 binden fazla kullanıcı tarafından retweet edildi, 2 binden fazla kişi tarafından beğeni aldı.
703 sayılı KHK ile Devlet Tiyatroları’nın yapısına dair bazı değişikliklere gidildi
Ancak Devlet Tiyatroları’nın kapatıldığı iddiası doğru değil.
9 Temmuz 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanan 703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Devlet Tiyatroları’nın yapısına dair bazı değişikliklere gidildi. Kararnamenin 68. maddesinde şu ibareler yer alıyor:
KHK’da bahsi geçen 5441 sayılı Devlet Tiyatrosu Kuruluşu Hakkında Kanunun bu değişiklikten önceki haline ulaşmak mümkün. Bu bağlamda 68. maddenin A bendi kapsamında kanunun ismi Devlet Tiyatroları Personeli Hakkında Kanun olarak değiştirilmiş.
Kanunun B bendindeki ibare ile bahsi geçen fıkra şu hali alıyor: "Devlet Tiyatroları Genel Müdürüne en yüksek sanatkar memur ücretine ilave olarak Cumhurbaşkanınca tayin edilecek miktarda idare ve temsil ödeneği verilir."
Kanunun C bendinde yer alan değişiklik ise 19. maddeyi şu hale getiriyor:
Sanatkarların sözleşme prim, tedavi, ayrılış ve ölüm tazminatı, askerlik, izin, yaz tatili aylarında Devlet Tiyatrosu dışında kendi hesaplarına çalışma, yolluk, inceleme seyahati ve disiplin işleriyle yabancı sanatkar ve trup getirme ve Tiyatronun iç ve yönetim işleri Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle belirtilir.
Devlet Tiyatrolarının yapısını temelden etkileyen değişiklikler ilgili maddenin Ç bendinde
703 sayılı KHK’nın 68. maddesinin Ç bendinde 5441 sayılı kanunun yürürlükten kaldırılan maddeleri sıralanıyor. Bu bağlamda:
1. madde ile kurumun bir “genel müdür” tarafından yönetileceğine ilişkin ibare ile “genel müdür yardımcılığı” gibi pozisyonlar kaldırılıyor. Kurumun var olan yönetim yapısı ortadan kalkıyor.
4. madde doğrudan “genel müdürlük” pozisyonuna ilişkin. 1. maddenin kaldırılması ile bu pozisyon da kaldırılacağı için ilgili madde boşa düşmüş olacaktı.
12. madde Devlet Tiyatroları’nın hangi kanallardan gelir sağlayacağına ilişkin. 15. madde ise kurumun bütçesinin Kültür Bakanlığınca tasdik edileceğini öngörüyor. Bu maddelerin kaldırılması ile birlikte DT’nin bütçe meselesinde Cumhurbaşkanlığı etkin konuma geliyor. Buna ek olarak kaldırılan 20 ve 22. maddeler kurumun bütçe yönetimine ilişkin bazı ibareler taşıyor.
24. maddede DT’yle ilgili bazı kanunlarda yapılan değişikliklere yer veriliyor. KHK ile bu maddenin kaldırılmasıyla bu değişiklikler de yeniden düzenleniyor.
Ek 7. madde kanunda daha önceden yapılmış bir değişikliği belirtiyor. Daha önce kanunda geçen Milli Eğitim Bakanı ifadeleri, Kültür ve Turizm Bakanı, Milli Eğitim Bakanlığı ifadeleri ise Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak değiştirilmiş. Bu maddenin kaldırılmasıyla birlikte kurumun Kültür ve Turizm Bakanlığı ile bağı ortadan kalkıyor.
Geçici 1. maddenin kaldırılmasıyla “Döner sermayeden sağlanmış olan her çeşit menkul eşya mefruşat ve demirbaş Devlet Tiyatrosuna devrolunur” ibaresi kanundan çıkarılıyor.
Geçici 5. maddede “Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Kuruluşu Kanunu kabul edilip yürürlüğe girinceye kadar 5441 sayılı Kanunun opera ile ilgili hükümleri uygulanır” ibaresi yer alıyor. Bu madde de kaldırılıyor ve KHK’nın bir başka maddesiyle Devlet Opera ve Balesi’nin yapısı değişiyor.
703 sayılı KHK’nın 82. maddesi Devlet Opera ve Balesi’ne ilişkin yukarıda belirtilenlere oldukça benzer değişiklikleri beraberinde getiriyor. 1309 sayılı Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun önemli ölçüde değişiyor.
Bu değişikler ışığında Devlet Tiyatroları veya Devlet Opera ve Balesi’nin kapatılmadığı anlaşılıyor. Buna karşın kurumların var olan yönetim yapılarının ortadan kalktığından ve bütçe yapılarının önemli bir değişikliğe uğradığından söz etmek mümkün. Her iki kurumun da Cumhurbaşkanlığına bağlandığı söylenebilir.
Bununla birlikte 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin geçici 1. maddesi uyarınca şöyle bir noktaya dikkat çekmek mümkün: "2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile teşkilatlarına ilişkin kanun veya kanun hükmünde kararnameleri yürürlükten kaldırılan kamu kurum ve kuruluşlarından münhasıran devir ve geçiş hükümleri düzenlenenler dışında kalanlar hakkında ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleme yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlerin uygulanmasına devam olunur."
Aynı noktaya Devlet Tiyatroları da bu analize konu olan iddiaya ilişkin yaptığı basın açıklamasında dikkat çekiyor ve Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nün kapatılmamış olduğunu ifade ediyor. Ancak şu aşamada ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle yapılacak bir düzenleme sonucu “genel müdürlük” gibi bir yönetim yapısının bulunup bulunmayacağının muğlak olduğunu da ifade etmek mümkün. Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nün açıklamasında iddia ettiği şekilde Müdürlük varlığını sürdürse dahi işlevine dair herhangi bir detay bulunmamakta.
Cumhuriyet gazetesi başlıkta ve attığı tweette Devlet Tiyatroları’nın kapatıldığını ifade etmiş ancak haber metninde tiyatroların kapatıldığına yönelik bir ifade yer almıyordu. Haberin başlığının yanıltıcı olduğuna yönelik eleştirilerin ardından Cumhuriyet haberin başlığını değiştirdi.
703 sayılı KHK’nın ilgili maddeleri incelendiğinde analize konu olan kurumun kapatıldığı iddialarının doğru olmadığını ifade etmek mümkün. Bununla birlikte Devlet Tiyatrolarının yönetiminde ve bütçesinde söz sahibi olacak olan asıl kurumun Cumhurbaşkanlığı olacağı anlaşılıyor.
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nde düzenlemelere gidildi
Bu analizin yayınlanmasından bir süre sonra 4 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Resmi Gazete’de duyuruldu. Kararnamenin onbirinci bölümünde Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü’nün yapısına dair yeni düzenlemeler aktarıldı. Bu bağlamda dikkat çeken bir değişiklik ise genel müdürün, 5441 sayılı kanunda yer aldığı şekliyle “sahne hayatında başarılarıyla tanınmış sanatçılar, tiyatro yazarları, eleştirmenleri, temayüz etmiş tiyatro yönetmenleri ile üniversitelerde tiyatro sanatı dalında görev yapan öğretim elemanları arasından” atanacağına dair ibarelere yeni düzenlemelerde yer verilmiyor olması.
Buna ek olarak Cumhuriyet gazetesinden Güray Öz’ün 16 Temmuz 2018 tarihli köşe yazısında, gazetenin internet sitesi yöneticisi Bülent Mumay’ın habere başlık olarak atılan “Devlet Tiyatroları kapatıldı” ifadelerine ilişkin açıklamalarına yer verildi. Mumay’ın açıklaması şu şekilde:
"Cumhuriyet gazetesinin 11 Temmuz 2018 tarihli sayısının 5. sayfasında yer alan Selda Güneysu imzalı "Başkan Tiyatroları Opera ve Balesi" başlıklı haber, cumhuriyet.com.tr’de 10 Temmuz 2018 Salı günü saat 22.07’de aynı başlıkla (Başkan Tiyatroları Opera ve Balesi) yayımlanmıştır. Sabah saatlerinde ise, genelge ile Devlet Tiyatroları’nın tüzelkişiliğinin lağvedilmesi nedeniyle haberin başlığı "İlk genelge ile sanata darbe:Devlet Tiyatroları kapatıldı" şeklinde değiştirilmiştir. Kurumun tüzel kişiliğini ortadan kaldırılmasını anlatmak amacı ile atılan başlık, okurlar arasında ve sosyal medyada DT sahnelerinin ve kurumun tamamen kapatıldığı gibi algılanması nedeniyle "İlk kararnameyle sanata darbe: Devlet Tiyatroları lağvedildi" (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultur-sanat/1022912/ilk_kararnameyle_sanata_darbe__Devlet__Tiyatrolari_lagvedildi.html) şeklinde değiştirilmiştir. Tiyatro camiasından gelen tepkilerve kurumun eski genel müdürlerinden Lemi Bilgin’in "Devlet Tiyatroları, Cumhurbaşkanlığı’na bağlanmadı, yok edildi" (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultur-sanat/1025175/Lemi_Bilgin__Devlet_Tiyatrolari__Cumhurbaskanligi_na_baglanmadi_yok_edildi.html) şeklindeki açıklaması, cumhuriyet.com.tr’nin başlığının yanlış anlaşılmasına neden olsada kastı aşan bir anlam taşımadığını göstermiştir.
