Bazı haber siteleri ve sosyal medya paylaşımlarında yer alan bir haberde, üç boyutlu yazıcı (3D) ile üretilen Sarco marka intihar kapsüllerinin İsviçre’de yasallaştığı söyleniyordu. Bazı haberlerde destekli intihar değil, ötanazi kavramı tercih edilmişti. Bazılarında da ürünün çoktan piyasaya sunulduğu söyleniyordu.
İsviçre’de hem bir hekimin dahlinin söz konusu olduğu ötanazi, hem de kişinin bir başkasının yardımıyla yaşamına son vermeyi seçtiği destekli intihar (asisted suicide) yasal. Haber bu nedenle ilk bakışta şüphe çekmiyor. Ancak prototip olduğu söylenen bir ürünün yasal onay almış olması şüpheli.
Bu nedenle ilgili kilit kelimelerle arama yaptığımızda ilk sırada bir BBC haberi ile karşılaşıyoruz. BBC’nin Aralık 2021'de hazırladığı haberde, herhangi bir yasal onaydan bahsedilmiyor. Geliştirilen ürünün piyasa sürülmesinden “ihtimal” diye söz edilmiş.
Biraz daha aşağılara indiğimizde, USA Today’in bir doğrulama yazısına rastlıyoruz. Burada ürünün yalnız bağımsız yasal incelemeden geçtiği, bunun yasallaşma anlamına gelmediği belirtilmiş. Peki bu haber nasıl ortaya çıktı ve nasıl böyle uluslararası yaygınlık kazandı?
Yanlış anlaşılmanın sebebi
İddia The Hill, Business Insider gibi güvenilir medya kuruluşları tarafından da haberleştirilmiş. Haberlerin hepsinde, İsviçre’nin ulusal yayın organı olan Swiss.info adlı internet sitesine referans verilmiş.
Sitenin bugünkü halinde bu yanlış AP’nin teyidine referansla düzeltilmiş. Ancak archive.org üzerinden sitenin içeriğin eski haline gidildiğinde, karmaşanın nedeni de anlaşılabiliyor.
4 Aralık 2021 tarihli arşivde kapsülün yasal incelemeden geçtiği yazıyor. 11 Aralık’ta yapılan değişiklikle başlık “Sarco intihar kapsülü İsviçre’ye girmeyi umuyor” diye düzeltilmiş.
İçeriğin detaylarına gittiğimizde, cihazın doktor dahlinin söz konusu olduğu ötanazi değil, destekli intihar için tasarlandığı da anlaşılıyor. Burada üretici firma olan Exit International’dan kurucu Dr. Philip Nitschke, ürünle ilgili bazı sorulara yanıt vermiş. Bu sorulardan biri de ürünün kullanıma hazır olmak için hangi aşamada olduğu. Karmaşa da buradan çıkmış.
Dr. Philip Nitschke bu soruya, “Geçen yıl Sarco’nun İsviçre’de destekli intiharda kullanımının yasallığına dair bir üst düzey görüşe başvurduk. İnceleme tamamlandı ve hiçbir şeyi gözden kaçırmadığımızı gösteren bir sonuç elde ettik. Ortada hiçbir hukuki sorun yok” diye yanıt vermiş.
Yani bu yasal inceleme firmanın ürünün kullanımına dair resmi başvurusu üzerine İsviçre otoriteleri tarafından yapılmış değil.
Peki bugün (11 Temmuz 2022) itibariyle ürünün İsviçre’de kullanımı söz konusu mu? Ürünün resmi internet sitesindeki sık sorulan sorular kısmına gittiğimizde, halen kullanımda olmadığını anlıyoruz. Burada ürünün ilk olarak İsviçre’de kullanılmasının planlandığı, bunun sebebinin ülkede destekli intiharın suç sayılmaması olduğu açıklanmış. İçerikte hala gelecek zaman kipi kullanılıyor.
İddia AP, Reuters, Snopes, Watson ve Doğruluk Payı gibi birçok kurumca da incelendi.
