Sosyalmedyada, Yeni Akit, Sabah, Diriliş Postası ve İnternet Haber gibi haber sitelerinde 1 Ekim 2019’da yer alan bir iddiaya göre İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) iştiraki İSPARK ile Cumhuriyet Gazetesi arasında aylık 341 bin lira değerinde bir abonelik sözleşmesi imzalandı. İddiaya göre sözleşme bedeli günlük 11 bin 375 lira. Bazı sosyal medya kullanıcıları ise İSPARK ile Cumhuriyet Gazetesi arasında yapılan sözleşmenin 11 milyon lira değerinde olduğunu iddia etti. Yapılan sosyal medya paylaşımları ve haberlerde sözleşmenin bir sayfasının görüntüsü de yer aldı.
Ancak Cumhuriyet Gazetesi ve İSPARK arasında yapılan abonelik sözleşmesinin değerinin aylık 341 bin lira olduğu iddiası doğru değil. Haberlerde yer alan sözleşme metni gerçek fakat 1 Ocak 2020’ye kadar sürecek olan ve 65 günü kapsayan sözleşmenin günlük değeri değil toplam değeri “11 bin 375 TL”.
Sözleşmenin “toplam” bedeli 11 bin 375 TL
Teyit, Cumhuriyet Gazetesi’ne ulaştı ve medyada yer alan haberlerdeki sözleşme görüntüsünün doğru olduğu bilgisini edindi. Sorumlu haber müdürü Ozan Yurtoğlu ile yapılan telefon görüşmesinde sözleşmede yazıldığı şekliyle toplamda 4 bin 550 adet gazetenin 65 gün için alındığı ve dolayısıyla bunun günlük 70 adet gazeteye denk geldiği öğrenildi. Yurtoğlu, gazete dağıtımının sadece hafta içi olacağının ve sözleşme karşılığı verilecek günlük 70 gazetenin bin 600 İSPARK çalışanının ihtiyacını karşılamak için olduğunun altını çizdi.
İddia konusu haberlerden sözleşme metnine ulaşılabiliyor. Sözleşmenin 6. maddesinden gazete alım sözleşmesinin toplam bedelinin 11 bin 375 TL olduğu da görülebiliyor.
Sözleşmenin 4. maddesinde 1 Ekim 2019’dan 31 Aralık 2019’a kadar (65 iş günü boyunca) toplam 4 bin 550 adet gazete alınması öngörülmüş. Cumhuriyet Gazetesi’nin fiyatı 2,5 lira olduğu için toplam bedel 11 bin 375 lira olarak hesaplanmış. 4 bin 550 sayısı 65 güne bölündüğünde günlük 70 gazete alınmasının öngörüldüğü anlaşılıyor. Medyaya yansıyan sözleşme görselinin hiçbir yerinde, 11 bin 375 TL’nin ödeneceği taahhüt edilen günlük tutar olduğunun yazmadığı kolaylıkla görülebiliyor.
Kanunda tek kaynaktan temin edilen malların bedeli için bir sınır öngörülmüş
Sözleşmenin taraflarının aktarıldığı 1. maddede hukuki dayanağın 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22. maddesi a bendi olduğu aktarılmış. Bu madde kamu alımlarında “doğrudan temin” usulüne dair kuralları içeriyor. Maddenin a bendine göre “İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi” durumunda ilan yapılmadan, teminat alınmadan, yeterlik kuralları aranmadan, ihale komisyonları kurulmadan piyasadan direkt alım yapılabileceği bilgisi bulunuyor.
Ayrıca aynı maddenin d bendinde büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin doğrudan temin edeceği malların toplam bedeline de bir sınırlama getirilmiş. Mal alım sınırlaması bu kanundan yola çıkarak Ocak 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Tebliği’ne göre belirleniyor. Tebliğin 3. maddesine göre İSPARK, büyükşehir sınırları dahilinde bulunan bir idare olduğu için (belediyenin iştiraki) direkt alımlarda en yüksek bedel 67.613 TL olmak zorunda. Yani İSPARK’ın 341 bin lira değerinde doğrudan temin yapması kanunen mümkün değil.
4734/22. maddeye göre yapılacak alımlar için Kamu İhale Kurumu’na göre bir form doldurularak niçin piyasadan sadece o malın alınması gerektiğinin belirtilmesi gerekiyor. Ayrıca alım öncesi bir piyasa araştırması da yapılarak neden sadece söz konusu malın tek bir yerden tercih edilmesi gerektiğinin de üst birimlere (bu durumda İBB) aktarılması gerekiyor.
Akdeniz Üniversitesi Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığının konu ile ilgili hazırladığıyönergelerde idarelerin diğer usullerle temini mümkün olmayan bilimsel yayın, fikir ve sanat eseri, belirli bir akademik kişiden eğitim v.b. mal veya hizmet alımlarının doğrudan temin kapsamında yapılabileceği bilgisi bulunuyor. Yani İSPARK’ın ihtiyacı olan günlük gazetenin satın alma ve kiralama ile temin edilemeyeceği belediye tarafından değerlendirilip onaylanmış olmalı.
Teyit daha ayrıntılı bilgi almak için İSPARK’a ve İBB Satın Alma Müdürlüğü ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü’ne ulaştı fakat konuştuğumuz yetkililerden sözleşmenin teknik ayrıntılarına dair şu ana kadar bir bilgi alınamadı.
2017’de Cumhuriyet’te yer alan bir haberde İBB’de hazırlanan bir meclis komisyon raporuna yer verilerek 2016 yılı içerisinde belediyenin toplamda 1 milyar 80 milyon TL değerinde 432 doğrudan temin sözleşmesine imza attığı iddia edilmişti.
Yeni Akit haber metnini değiştirdi
Google arama motorunda iddia konusu haber için yapılan bir aramada karşımıza Yeni Akit’in haberi de çıkıyor. Fakat gazetenin internet sitesindeki haberin linkindeki ve şu an ulaşılabilen metnindeki başlığının farklı olduğu fark ediliyor.
İBB’ye alınan gazeteler daha önce de gündem olmuştu
T24’te Mayıs 2019’da yer alan bir haberdeki video ile İBB’nin başka bir iştiraki olan Ağaç ve Peyzaj A.Ş.’de 8 kişinin çalıştığı bir ofise her gün 20 adet gazete alındığı ve faturanın İBB’ye kesildiği iddia edilmişti. Videoda Sabah gazetesinin 22 Mayıs 2019 tarihli nüshaları görülebiliyor.
Teyit, İBB’deki şirketlere Ekrem İmamoğlu yönetimi öncesinde Sabah gazetesi alımı yapılıp yapılmadığını öğrenmek için Turkuvaz Medya Grubu’na ulaştı. Teyit’e bilgi veren şirket çalışanı, şirket sisteminde böyle bir bilginin olmadığını söyledi.
İBB’nin 2018 faaliyet raporunda yer alan bilgilerde ise belediyenin her gün çıkan ulusal gazeteleri piyasadan aldığı ve “ibb.gazete.gov.tr” isimli bir yazılımda arşiv olarak tuttuğu söyleniyor. Fakat bu siteye şu an ulaşılamıyor.
Belediyenin iştiraki şirketlerin yaptığı doğrudan temin sözleşmelerine ihale arama siteleri “ilan.gov.tr” ve “ekap.gov.tr’den” şu an için ulaşılamıyor. Açık ihale usulünde yapılmayan kamu kurumları ihalelerinin ayrıntıları bu sistemler üzerinden görülemiyor.
Sonuç olarak Cumhuriyet Gazetesi ve İSPARK arasında yapılan abonelik sözleşmesinin değerinin 341 bin lira olduğu iddiası doğru değil. Haberlerde yer alan sözleşme metni gerçeği yansıtıyor, ancak bu sözleşme metninden iddiadaki gibi bir sonuç çıkmıyor. 1 Ocak 2020’ye kadar sürecek olan ve 65 günü kapsayan sözleşmenin “toplam” değeri 11 bin 375 TL. Söz konusu sözleşme 4734 sayılı kanunun 22. maddesi gereği doğrudan temin usulü ile yapılmış. Gazete gibi belirli fikri eserlerin kamu kurumları tarafından doğrudan temini bu madde ile mümkün olabiliyor. Doğrudan temin sözleşmelerinin ise Kamu İhale Tebliği gereği 67.613 TL’lik bir üst sınırı var. Bu nedenle İSPARK’ın aylık 341 bin liralık bir doğrudan temin sözleşmesi yapması kanunen de mümkün değil. Doğrudan temin için bir malın sadece belli bir marka üzerinden alınabilmesine idare (bu durumda İBB) tarafından onay verilmiş olması gerekiyor.
Haber sitelerindeki metinlerde sözleşme metninin ilgili sayfasının yer aldığı görülebiliyor. Metnin son maddesinde toplam sözleşme bedelinin 11 bin 375 TL olduğunun açıkça görülüyor olmasına rağmen medyada söz konusu sözleşmenin aylık 341 bin TL olarak aktarılmasına “abartma” diyebiliriz. Abartma, elde edilen veri ya da bilgilerin olduğundan daha fazla gösterilmesi anlamına geliyor. Yeni Akit’in de konu hakkında hazırladığı haberde bu miktarı belirtip daha sonrasında ise bedeli 341 bin TL olarak değiştirdiğini aktarmıştık. Bu sebeple sosyal medya platformlarındaki kullanıcılar sözleşme metnini okumaktansa metinde geçen miktarlara inanmış olabilirler. Söz konusu iddia ayrıca yanlış bilginin en yaygın 7 türünden “bağlamdan koparma” ve “çarpıtma”ya da örnek olarak gösterilebilir. Çünkü sözleşme gerçek anlamından çarptırılarak yanlış bir bilgiye sürüklenmiş ve metinlerdeki sözleşme doğru olmasına rağmen olay medya platformları tarafından farklı bir anlatı sunmak amacıyla bağlamından koparılmış denebilir.
