Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın yeni binası, 3 Aralık’ta hizmete açıldı. Yeni bina ile birlikte orkestranın kurumsal kimliği de değişti. İki logo arasındaki benzerlikten yola çıkarak, yeni logonun Fransız alternatif sağlık örgütü ‘Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie-CSO’nun logosu çalınarak ya da taklit edilerek oluşturulduğu iddia edildi.
Yeni tasarımın temeli eski logo
İddiayı Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın (CSO) yeni logosuna ilişkin açıklamaları inceleyerek başlayabiliriz. Anahtar kelimelerle arama yaptığımızda, orkestranın 10 Ekim’de yeni logolarına ilişkin paylaştığı videoya ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 12 Ekim’de, yeni logo tasarımına ilişkin yaptığı açıklamaya ulaşabiliyoruz. Açıklamada yeni logoyu şekillendiren fikirlerin detaylarına yer verilmiş.
Bunların yanında yeni kurumsal kimlik çalışmasının grafik ve fotoğraf sanatçısı Çağrı Öner tarafından yapıldığı, yeni logoda yetmişli yıllarda tasarlanan ve günümüze ulaşan eski CSO logosundan yola çıkıldığı bilgisine ulaşılıyor.
CSO’nun bundan önce kullandığı logo ise yeni logoda da bulunan, birbirine geçmiş C, S ve O harflerinden ve bunun dışına yerleştirilmiş korno figüründen oluşuyor.
Eski logo 1972’den beri kullanılıyor
Teyit’in iletişime geçtiği CSO, kurumun eski logoyu 1972 yılından bu yana kullandığını belirtti ve arşivde yer alan, 70’li yıllardan kalan bazı broşürler paylaştı.
CSO, eski logonun tasarımının o dönem kurumdaki afiş ve baskı işlerini yapan CSO çalışanı Selahattin Veren tarafından yapıldığını, ancak ellerinde bu tasarıma ilişkin kurumsal bir tescil bulunmadığını belirtti.
CSO’ya ait internet sitesine girdiğimizde yeni logonun kullanıldığını görüyoruz. Ancak bir internet sitesinin önceki versiyonlarını görmek için archive.org isimli, internet sitelerinin arşivlenebildiği ve arşivlenen sayfaların görüntülenebildiği bir araçtan yararlanarak sitenin eski haline ulaşmak mümkün. 2010’dan itibaren eski logonun yer aldığı, arşivlenmiş görüntülere ulaşabiliyoruz. Daha öncesinde de birkaç arşiv alınmış ancak sitedeki grafikler düzgün görüntülenemediği için logonun açıkça göründüğü ilk arşiv kaydı 2010’dan.
Eylül 2010’daki site görünümü.
İddia CSO’nun logosunun Fransa’daki sağlık kurumunun logosundan esinlenerek oluşturulduğu. Logoları yan yana getirdiğimizde büyük bir benzerlik olduğu görülüyor. Peki Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie bu logoyu ne zaman kullanmaya başladı?
Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie’nin logosu 2017 tarihli
Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie’nun internet sitesinden kuruluş yılı 1983 olduğu bilgisine ulaşılabiliyor. İddia konusu logoyu tersine aradığımızda, logonun 99design isimli tasarım sitesi üzerinden açılan yarışmanın kazananı olduğu görülüyor. Daha önce Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın internet sitesi için yaptığımız arşiv aramasının benzerini bu kurum için de yaptığımızda, Ekim 2017’den itibaren iddia konusu yeni logonun kullanıldığı, bu tarihten önce alınmış arşivlerde ise eski logoya yer verildiği görülüyor.
2016’da arşivlenmiş site görünümü.
Logo tasarımına ilişkin detayları sormak için ulaştığımız Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie’den herhangi bir yanıt gelmedi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın CSO’nun yeni logosuna ilişkin yaptığı açıklamada yeni logonun tasarımcısının Çağrı Öner olduğu belirtilmişti. Teyit’in görüştüğü Öner, “Yeni logo için çalışmalar Haziran ayında başladı ve Ekim’de sonlandı. Bu süreçte logo revizesi yapılırken eski logo baz alındı. Eski logodan uzaklaşmadan onu modernleştirme yönünde bir çalışma yürütüldü. İddia ortaya atılmadan önce çok yaygın bir kullanımı olmadığı için araştırma sırasında önümüze çıkmamış olma ihtimali yüksek. Bu nedenle çalışmanın başında aynı harflerle üretilmiş logolara ilişkin yaptığım araştırmada iddia konusu logoya rastlamadım” dedi.
Yani her iki kurumun kurulduğu ve iddia konusu logoları kullanmaya başladıkları tarihlerin yanı sıra, CSO’nun eski ve yeni logosu arasındaki rabıta da dikkate alındığında, CSO’nun tasarımı intihal ettiğini söylemek mümkün gözükmüyor.
Marka hukuku açısından önemli olan nokta kullanım tarihi
Farklı kuruluşların, tartışmaya ve bazen de hukuki uyuşmazlığa sebep olacak nitelikte benzer tasarımlar kullandığı durumlara rastlamak mümkün. Böylesi durumlarda önceliğin kime ait olduğunun tespit edilmesi için bakabileceğimiz bazı hukuki düzenlemeler mevcut. CSO, 1972'den bu yana kullanmış olduğu logoya ilişkin herhangi bir tescile sahip olmadığını belirtmişti. Peki bu durumda iddia konusu tasarım hangi kuruma ait?
Av. Erdem Eren marka hakkının tescil yoluyla kazanılabileceği gibi kullanım yoluyla da kazanılabildiğini hatırlatıyor. "Bu bağlamda başkasının kullandığı ve fakat tescil ettirmediği bir markayı kendi adına tescil ettiren kişi gerçekte marka sahibi olamaz. Başka bir ifadeyle söylemek gerekirse, marka hakkı kural olarak tescille kazanılsa da kullanım yoluyla da söz konusu hakkı kazanmak mümkündür."
CSO'nun yeni logosu ile eski logosu arasındaki değişikliğin, iki kurumun logolarındaki iddia konusu benzerliğe etkisini sorduğumuz, marka hukuku alanında çalışmalar yürüten Avukat Hande Hançar da olayda dikkat edilmesi gereken birkaç nokta olduğunu söylüyor.
Hançar’ın verdiği bilgiye göre, kurumlara veya şirketlere ait logo olarak anılan tasarımlar, marka hakkının yanı sıra, eser niteliğinde de olabilecek olmaları sebebiyle telif hakkı kapsamında da korunabilirler. Telif hakkı da tescille doğan bir hak olmadığı için, burada tescilin bulunmamasının, önceliğin kime ait olduğunu tespit etmek bakımından doğrudan bir öneme sahip değil:
“Bu noktada hukuki açıdan önemli olan, taraflara ait logolarda asli unsur niteliğinde olan C,S ve O harflerinin stilize bir şekilde bir araya getirildiği bu kompozisyonun öncelikli olarak kimin tarafından kullanıldığının tespit edilmesidir. CSO’nun 1972’den bu yana kullandığı eski logo ile yenisini karşılaştırdığımızda; C, S ve O harflerinden oluşan kompozisyonun renk ve font farklılıkları dışında aynen kullanılmış olduğunu görülüyor. Eski logonun ayırt edici kompozisyonunda korno şeklinin de asli bir öneme sahip olduğu açık; ancak yeni logoda bu kısmın alınmayarak yine asli konumda olan C, S ve O harflerine ilişkin kompozisyonun kullanılmış olmasının yeni logoyu eskinin devamı olmaktan çıkarmadığını düşünüyorum. Conservatoire Supérieur d’Ostéopathie’nin iddia konusu logoyu kullanmaya başladığı tarihin 2017 yılı olduğunu da dikkate aldığımızda, bu kurumun CSO’nun eski logosundan esinlenmiş olması daha olası görünüyor. Zira C, S ve O harflerinin bir araya getirilebileceği çok farklı kompozisyon olmakla birlikte, harflerin birbirlerinin etrafında dolanarak ve birbirleri ile kesişmeleri şeklinde oluşturulan bu kompozisyonun - alelade ve ilk akla gelecek olan değil - özgün bir kompozisyon olduğu düşüncesindeyiz.”
