Covid-19 hakkında yanlış bilgiler yayılmaya devam ediyor. Sosyal medyada ve WhatsApp gruplarında yayılan bir metinde Covid-19 teşhisi için yapılan sürüntü testlerinde kullanılan çubukların, burnun derinlerine sokulmasının, kafatasında bulunan hemato-ensefalik bariyere zarar verdiği iddia edilmiş. Paylaşımlar, testin beyni her türlü enfeksiyona karşı korumasız hale getirmek gibi gizli bir ajandası olduğunu da öne sürüyor.
Paylaşımda hemato-enfasellik bariyerin, beyin ile burun arasında sınır olduğu, beyni toksinlerden, bakterilerden ve pestisitlerden koruduğu, yani beynin iltihaplanmasını engelleyen bir hücre katmanı olduğu söyleniyor. Sürüntü testinin tam bu noktayı zedelediği, maskede biriken bakterilerin de bu noktadan girerek beynin iltihaplanmasına neden olabileceği öne sürülmüş.
Sürüntü test çubukları bu bariyere kadar ulaşmıyor
İddiaların kaynağı coronahoax.tv isimli Almanca yayın yapan bir internet sitesi. İnternet sitesinde Covid-19 salgınıyla ilgili birçok başka komplo teorisi yer alıyor. Türkçe metin, buradaki yazı çevrilerek oluşturulmuş. İddia farklı dillerde de birçok ülkede yayılmış.
Ancak Covid-19 sürüntü testleriyle iddia edildiği gibi hemato ensefalik bariyere zarar verecek şekilde numune alınmıyor. PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testlerinde kullanılan sürüntü çubuklarıyla, kafatasının tabanı ile yumuşak damak arasında bulunan nazofarenksten örnek alınıyor.
Testlerde kullanılan ucu pamuklu çubuklar, kan beyin bariyerine zarar verecek kadar uzağa ulaşmıyor. Test çubuklarının uzandığı nokta, burnun arka duvarı ile ağız boşluğuna, kulağın dış açıklığına kadar olan mesafeye denk geliyor. Test sırasında bu kısımdan hücre ve sıvı örneği alınıyor. Covid-19’a yakalanmış birinde virüs üst solunum yolunda çoğaldığından, test sırasında virüsün yoğun olarak bulunabileceği bu noktadan örnek almak önemli.
Öte yandan bu test, belirti göstermeyen (asemptomatik) taşıyıcıların belirlenebilmesini de sağlıyor. PCR testleri, Covid-19’u teşhiste en güvenilir yöntem olarak kabul ediliyor. Çünkü küçük bir genetik örnekten sonuç alınabiliyor. Böylece virüs, hastalığın erken aşamalarında tespit edebiliyor.
Sürüntü testlerinin örnek alındığı noktayı gösteren görsel.
Hemato ensefalik bariyer beyni korumakla görevli
Kan-beyin bariyeri olarak da bilinen hemato ensefalik bariyer ise, serebral kılcal damar ile beynin interstisyel sıvısı arasında yer alıyor. Bu bariyer kanda bulunabilecek hastalık yapıcı patojenlere ve toksinlere karşı bir savunma görevi görüyor; dolaşımdaki kan ile merkezi sinir sistemi içindeki hücre dışı sıvıyı birbirinden ayırıyor.
Kan beyin bariyeri, kan damarları, hücreler ve beyin dokusu gibi bileşenlerden oluşan bir bariyer. Endotel hücreleri ve kılcal damarlar, burada sıkı bir bağ oluşturuyor. Hücreler, bakteriler gibi çok küçük canlıların bile geçişini engelleyecek şekilde gelişmiş.
Dolayısıyla amacı da beyin enfeksiyonlarına neden olabilecek herhangi bir toksin veya patojene karşı koruma sağlamak. Sadece oksijen, karbondioksit, hormonlar gibi hidrofobik maddelerin geçişine izin veriliyor. Kan beyin bariyerinin zarar görmesi veya işlev görememesi halinde, birçok hastalık ortaya çıkabiliyor. Bunlardan ilki menenjit; menenjit beyin ve omuriliği çevreleyen zarın iltihaplanmasına deniyor. Kan beyin bariyerinin zarar görmesi ile ortaya çıkabilecek bir başka rahatsızlık ise epilepsi.
Kan beyin bariyeri.
İddia edildiği gibi sürüntü test çubuklarının bu noktaya ulaşıp, kan beyin bariyerine zarar vermesi anatomik olarak mümkün değil. Uzmanlar da test çubuklarının insan sağlığı için risk oluşturmadığını belirtiyor. New South Wales Üniversitesi’nden immünolog olan Prof. John Dwyer, AFP’ye çubukların bu bariyere ulaşmadığını, anlık bir rahatsızlık verseler de, sinir sistemiyle ilgili bir tehdit oluşturmadıklarını ifade etmiş. Melbourne Üniversitesi’nden epidemiyolog Prof. John Mathews da, sürüntü testlerinin kan beyin bariyerini hiçbir şekilde tehlikeye atmadığını açıklamış.
Johns Hopkins Üniversitesi'nden Dr. Morgan Katz, Associated Press’e testlerin yanlış anlaşıldığını, test çubuğunun kan beyin bariyerine ulaşması için kas, bağ doku katmanları ve kalın kemik yapısına sahip kafatası tabanından geçmesi gerektiği, bunun da mümkün olmadığını vurgulamış.
Michigan Üniversitesi enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Sandro Cinti de, koronavirüsü teşhis edebilmek için hücrelerden örnek toplamak gerektiği için sürüntü çubuklarının nazofarenks derinliğe inmesi gerektiğini belirtiyor. Dr. Yvonne Maldonado ise, USA Today’e sürüntü test çubuklarının sadece birkaç saniyeliğine nazofarenkste kaldığını anlatmış.
Zaten burun boşluğunun çatısını oluşturan plakayı delmeden beyne çubukla ulaşmak mümkün değil. Beynin etrafındaki sert tabakayı, keskin bir cisim olmadan, yumuşak bir pamuklu çubukla aşmak olası değil. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi epidemiyoloji profesörü Yvonne Maldonado da sert bir metal kullanılmadıkça kafa tabanı ve kan beyin bariyerinin bir çubukla geçmenin imkansız olduğunu ifade etmiş.
Sürüntü testleri Covid-19 salgınıyla ortaya çıkmadı
PCR testleri Covid-19 salgınıyla birlikte daha sık uygulanan bir yöntem olsa da, yeni değiller. Virüs veya bakterilerin neden olduğu solunum rahatsızlıklarının teşhisi için bu yöntem uzun zamandır güvenle kullanılıyordu. PCR, birçok solunum yolu hastalığını tespit etmenin yanı sıra, vücuttaki çok sayıda mikroorganizmayı da tespit etmede tercih edilen bir test yöntemi. Öte yandan PCR testine moleküler tanı testi de deniyor; test genetik izlerine bakarak vücutta virüsün varlığını tespit ediyor.
Sürüntü çubukları insanlarda rahatsızlık hissi yaratmasının yanı sıra, test esnasında gözyaşı akması, öğürme gibi refleksler ortaya çıkarabiliyor. Bunların dışında herhangi bir şekilde ciddi komplikasyona neden olmuyor; insan sağlığını tehlikeye atabileceğine yönelik hiçbir kanıt yok.
Teyit, daha önce koronavirüs sürüntü testleriyle çip entegre edildiği iddiasının da doğru olmadığını ortaya koymuştu.
