Covid-19 aşısı uygulanırken aşıya dair iddialar da yayılmaya devam ediyor. Bu kez aşıların etkililik oranına dair iddialar gündeme geldi. Ahmet Maranki Twitter hesabından Fransa ve Almanya’nın yüzde 9, İtalya, İspanya’nın yüzde 10, Britanya'nın yüzde 21, Kanada’nın yüzde 3, Seyşeller’in de yüzde 100 aşılama oranlarına rağmen ölüm ve bulaş oranlarının yüzde 100 arttığını iddia etti. Maranki aşıların koruyucu olmadığını öne sürüyor.
Aşıların etkililik oranına dair bir başka paylaşımda ise bir araştırmaya referansla Covid-19 aşılarının risk önleme oranları belirtilerek aslında aşının yüzde 100 koruma sağlamadığı ileri sürülmüş.
Seyşeller’de vakaların artmasının sebebi aşılar değil
Afrika’nın doğu sahillerinde bir adalar topluluğu olan Seyşeller, dünyada aşılama oranının en yüksek olduğu ülkeler arasında. Ancak yine de Maranki’nin belirttiği oran doğru değil. Şeyseller’de aşılama oranı yüzde 60 civarında. Ancak vakaların yine de arttığı biliniyor.
Yeni vakaların üçte biri de aşılananlarda tespit ediliyor. Ancak yetkililere göre artışın nedeni, önlemlerin gevşetilmesi ile turizm; aşılama değil.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de artışın nedenini tespit edebilmek için detaylı değerlendirme yapılması gerektiğini, şu halde aşıların başarısız olduğu sonucuna varılamayacağını açıkladı.
Seyşeller’de Çin’in Sinopharm, Britanya’nın Oxford-AstraZeneca ve Rusya’nın Sputnik V Covid-19 aşıları uygulanıyor. Sağlık Bakanı aşı olanların hastalığı hafif ya da semptomsuz atlattığını, ancak aşı olmayanlar arasında ağır hastalar olduğunu açıkladı.
Aşılama oranı yüksek diğer ülkelerde ise vakalarda önemli bir azalma gözleniyor. Nüfusunun yüzde 30’undan fazlasını aşılayan Britanya’da Covid-19 ölüm oranları ve vakalar azalıyor. Kanada’da aşılama arttıkça vakalarda azalma olduğu belirtiliyor. Nüfusunun yüzde 10’undan fazlasını aşılayan İtalya ve Almanya’da da benzer bir durum söz konusu.
DSÖ aşının tek başına salgını durduramayacağını açıklamıştı. Küresel olarak belli bir aşılama oranına erişilene dek, mesafe ve kapalı ortamlarda maske kullanımına dikkat etmek gerekecek.
Aşıların yüzde 100 etkili olduğu söylenmiyor
İddiada referans verilen çalışmada aşıların “göreceli risk önleme oranından” bahsediliyor. Risk önleme oranı, aşının tüm popülasyonda ne kadar etkili olacağını gösteriyor; aşılanmamış kontrol grubundakilerin yüzde kaçının enfekte olduğuna bakılarak hesaplanıyor. Araştırma, risk önleme oranlarının daha düşük olması nedeniyle göz ardı edildiğini söylüyor. Çalışmaya göre risk önleme oranı ne kadar yüksekse, etkililik de o kadar yüksek olacak. Bu araştırmadan aşıların etkisiz olduğu sonucu bu nedenle çıkarılamaz.
Zaten aşıların yüzde 100 etkili olma iddiaları yok. Hiçbir aşıdan bu beklenmiyor. Amaç hastalığa bağlı hastaneye yatış ve kayıpları en aza indirmek ile bulaşma oranlarını düşürmek. Nitekim eldeki veriler, aşı olanların enfekte olsalar dahi hastalığı hafif atlattıklarını; aşıların virüsün yayılmasını da yavaşlattığını gösteriyor.
Etkililik vs etkinlik
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, aşılarda etkililik (efficacy), klinik deneyler sırasında gözlemlenen, aşıların muhtemel bulaşmayı önleme oranına deniyor. Etkinlik (effectiveness) ise, aşılama başladıktan sonra elde edilen gerçek hayat verilerine dayalı ve aşının hastalık ya da ölümü ne derece engellediğini görmeye yarıyor.
