Sosyal medyada ve bazı haber sitelerinde yer alan, Teyit’e de ihbar olarak gelen paylaşımlarda, Doğu Türkistan’da Uygur Türklerine uygulanan baskıcı uygulamaların incelenmesi için İyi Parti tarafından verilen araştırma önergesinin, TBMM’de AK Partili vekillerin oylarıyla reddedildiği iddia edildi. İddiaya yer veren paylaşımlardan biri 10 bine yakın retweet aldı.
İddia doğru. Mecliste konunun gündeme alınması, önergenin ön görüşmesinde AK Partili vekillerin hayır oylarıyla reddedilmiş.
Ancak bu yeni bir gelişme değil. Önerge 20 Haziran 2019 tarihinde yapılan görüşmelerde gündeme gelmiş ve reddedilmiş. Konunun yeniden alevlenmesinin sebebiyse Meclis Genel Kurulu’nda bütçe görüşmelerinde HDP adına konuşma yapan Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun söyledikleri. Gergerlioğlu Uygur Türkleri ile ilgili önergeye Ekim 2018 ve Haziran 2019’da CHP, HDP ve İyi Parti’nin evet, AK Parti ve MHP’nin hayır oyu verdiğini belirtti. Sonrasında genel kurulda tartışmalar da çıktı:
İyi Partili 22 milletvekili imzasıyla 20 Haziran 2019 tarihinde meclise sunulan araştırma önergesinde “Çin'de Doğu Türkistan bölgesinde yaşayan Uygur Türklerine yönelik olumsuz uygulamaların incelenmesi amacıyla bir meclis araştırması açılması” talep ediliyordu. Ancak mecliste bir konunun gündeme alınabilmesi için “ön görüşme” yapılması gerekiyor. Ön görüşme sonunda, meclis araştırması açılıp açılmamasına oylamayla karar veriliyor. Meclis araştırması açılmaması bu aşamada reddedilirse süreç burada sonlanıyor.
Oturumda İyi Parti grubu adına önergede ilk imzası bulunan Aydın Milletvekili Adnan Sezgin bir konuşma yaptı. Ardından yapılan oylama ise tutanaklara şöyle geçti: “İyi Parti grubu önerisini oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Etmeyenler... Kabul edilmemiştir.” Hatta İyi Partili Lütfü Türkkan, oylama sonucuna “Doğu Türkistan da reddedilmemeliydi” diye tepki gösterdi.
Önergenin ön görüşmesine hangi partinin nasıl oy verdiğini çözümlemek için ise geçmişte yaptığımız bir çalışmaya referans vermekte fayda var. Tutanaklara hangi partilerin ne oy verdiği yansımasa da meclisteki oturma düzeninden kimin oy verdiğini anlamak mümkün.
20 Haziran 2019 tarihli oturumun kayıtları izlendiğinde, meclis başkanvekilinin önergenin ön görüşmesini oylamaya sunduğu ve ilk önce kabul edenlerin ellerini kaldırdığı görülüyor.
Önergenin görüşülmesi için CHP, HDP ve İyi Parti sıralarının “evet” oyu verildiği açıkça görülebiliyor. Hemen sonrasında ise kabul etmeyenler el kaldırıyor. AK Parti sıralarından hayır oyu verilirken, MHP’li tek bir vekilin elini kaldırıp hayır oyu verdiğini görebiliyoruz; diğer MHP’li vekillerse çekimser kalıyor.
Keza İyi Parti de 20 Haziran 2019 tarihinde bir tweet atmış ve araştırma önergesinin AK Parti ve MHP oylarıyla reddedildiğini belirtmişti. TBMM Genel Kurulu’nun Twitter hesabında da önerinin reddedildiği görülebiliyor.
Mecliste konuyu gündeme almayı öneren bir diğer önerge ise 31 Ekim 2018 tarihinde verildi. Genel kurulda görüşülme tarihi ise 26 Aralık 2018 idi. Yine tutanaklardan önergenin reddedildiği anlaşılabiliyor. Oylama sırasında CHP ve HDP sıralarından evet oyu verildiği görülebiliyor, ancak kameranın açısından dolayı İyi Parti oyları görülemiyor.
Kabul etmeyenler bölümünde ise AK Partili vekillerin el kaldırdığı görülebiliyor. Ancak MHP’li vekillerinin oturduğu bölümün görüntülerine ulaşmak mümkün değil. Görünen birkaç vekilin de çekimser kaldığını söyleyebiliriz.
Konu farklı tarihlerde meclis gündemine soru önergeleriyle de gelmişti. Soru önergelerine verilen en yakın tarihli yanıt ise Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na ait. İyi Parti Milletvekili İsmail Ok’un önergesini yanıtlayan Çavuşoğlu, konuyu yakından takip ettiklerini belirtmiş.
Sonuç olarak Çin’in Uygur Türklerine yönelik baskıcı politikalarının meclis gündemine geldiği doğru. Konuyla ilgili son araştırma önergesi Haziran 2019’da görüşülmüş. Görüşme AK Partili vekiller ile MHP’li bir vekilin hayır oyuyla reddedilmiş. Önergede İyi Parti, HDP ve CHP milletvekilleri evet oyu kullanmış.
