Sosyal medyada, Donanım Haber, Webtekno, Dünya Halleri, Yeni Yüzyıl gibi internet sitelerinde paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir iddiaya göre Çin’in uzay aracı Chang’e 4 tarafından Ay’a götürülen tohumlar filizlendi.
Twitter’da Abdullah Çiftçi tarafından da paylaşılan iddia şimdiye kadar 184 defa retweetlendi ve 500 beğeni aldı.
Çin’in Ay’a götürdüğü tohumların filizlendiği iddiası doğru. Söz konusu deney Chang’e 4 isimli uzay aracının Ay’ın güney kutbuna götürdüğü kapalı bir kutu içerisinde uygun ortam yaratılarak gerçekleşmiş. Sosyal medyada söz konusu tohumların Ay yüzeyine ekildiği iddialarının sebebi ise haber ajanslarının yanıltıcı başlık kullanmaları. Tohumlar filizlendikten bir süre sonra ise hava sıcaklığı nedeniyle solmuşlar.
Deney Chang’e 4 isimli uzay aracının Ay’a götürdüğü kapalı bir kutuda gerçekleşmiş
Çin’de yayın yapan People’s Daily isimli gazete Twitter’da 14 Ocak 2019’da attığı bir tweette insanlığın Ay’da yaptığı ilk biyolojik deneyin sonucu tohumların Ay’da filizlendiğini belirtti.
https://twitter.com/PDChina/status/1084990837400887296
Atılan tweette paylaşılan fotoğrafta filizlenen tohumlar görülebiliyor. Filizlenen tohum pamuk bitkisine ait.
China News, 15 Ocak 2019 tarihli bir haberinde deney hakkında Çongçing Eyaletinde yapılan bir basın açıklamasına yer veriyor. Bu basın açıklamasında Çongçing Üniversitesi Başkan Yardımcısı ve söz konusu deneyin başında bulunan isim Liu Hanlong muhabirlerin proje hakkındaki sorularına cevap veriyor.
Hanlong’un aktardığı bilgilere göre Chang’e 4 isimli uzay aracı 3 Ocak 2019’da Ay’ın güney kutbunda bulunan Aitken havzasına iniş yapmış. Uzay aracı beraberinde deney için uygun ortamın sağlandığı kapalı bir kutu getirmiş. Bu kutu bir hava akım sistemini barındırıyor ve yetişmesi planlanan bitkilerin uygun sıcaklık ve koşullarda bulunmasını sağlıyor.
Deneyde 6 çeşit organizma kullanılmış
Liu Hanlog bu kutuda patates, fare kulağı teresi, kolza tohumu, pamuk, sirke sineği ve maya bulunduğunu ifade ediyor. Kutunun toplam ağırlığı içerisindeki su ve hava ile birlikte 2,608 kilogram. Kutunun içerisindeki deney 12 Ocak 2019’da saat 20.00’da başlamış ve bu andan itibaren gelişmeleri kaydetmek amacıyla tam 170 adet fotoğraf çekilmiş. Sosyal medyada paylaşılan ve pamuk tohumu filizini gösteren fotoğraf da bunlardan biri.
Hanlong açıklamasının devamında kutu içerisinde büyümekte olan bitkilerin oksijen ürettiğini sineklerin ise bu oksijeni kullanarak bitkiler için karbondioksit ürettiklerini ifade ediyor.
Liu Hanlong son olarak deneyin asıl amacının insanların bilim hakkındaki farkındalıklarının derinleştirilmesi, popüler bilim araştırmalarına katkı sağlanması ve Çin’in Ay üzerinde yürüttüğü diğer projelere katkı sağlanması olduğunu belirtiyor.
South China Morning Post’taki bir habere göre Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) eğer deney uzun sürede başarıya ulaşırsa kutularda ilk çiçek türlerinin de yetişebileceğini belirtiyor. Chinhua Net’te yer alan bir haberde ise CNSA, daha önce Dünya üzerinde böyle bir deney için uygun mikroklima ve koşulların yaratılmadığını, bu deneyin ilk olacağını belirtiyor.
Bitki tohumları Ay’ın yüzeyine ekilmedi
İddia konusu haberi bazı sosyal medya kullanıcıları tohumların Ay’ın yüzeyine ekildiği iddiasıyla paylaştı.
Bu paylaşımların ardından Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde görev yapan Doçent Doktor Selçuk Topal, söz konusu paylaşımların yüzeye ekilmiş bitki filizlerini göstermediğini attığı bir tweetle ifade etti.
https://twitter.com/astronomTurk/status/1085168741997051904
BBC Türkçe, Hürriyet ve HaberTürk’ün iddia konusuna yer veren 15 Ocak 2019 tarihli haberlerinin başlıkları dikkat çekiyor. Bu başlıkların hepsinde “Çin’in Ay’da ektiği pamuk tohumları filizlendi” başlığı kullanılmış.
Haberlerin içeriğinde yer alan bilgilerin ise tamamen doğru olduğu görülebiliyor. Haber sitelerinde yer alan bu tip başlıklara “yanıltıcı başlık” deniyor. Kullanıcıların bu başlıklardan yola çıkarak söz konusu haberi sanki tohumların Ay’ın yüzeyine ekilmiş olabileceği gibi algılamaları mümkün.
Emily Lakdawalla, 15 Ocak 2019’da attığı bir tweette bu sorunun internette yanlış bilginin yayılabilmesine neden olacağına işaret ediyor. Lakdawalla tweetinde bu yanlış anlaşılmaların sebebinin Çince’den yapılan hatalı çeviriler de olabileceğini ifade ediyor. Emily Lakdawalla, daha sonra attığı bir tweette konu hakkında ayrıntılı bilgi için gazeteci Andrew Jones’un bir tweetine yer veriyor.
https://twitter.com/elakdawalla/status/1085417280752762881
Filizlenen tohumlar bir süre sonra solmuş
BBC’de 17 Ocak 2019’da yayımlanan bir haberde Çin Ulusal Uzay İdaresinin birkaç gün önce filizlenen tohumların Ay’ın karanlık yüzeyinde sıcaklığın eksi 170 santigrat dereceye kadar düşmesi sebebiyle solduğu açıklamasına yer veriliyor.
Habere göre Chang’e 4 aracı 13 Ocak günü Ay’ın karanlık yüzünde gece olduğu için “uyku moduna” geçmiş. Ay’da geceler iki hafta sürüyor. Açıklamalara göre iki haftanın sonunda araç tekrar aktif hale geçecek.
Pedram Türkoğlu, Evrim Ağacı’ndaki yazısında Ay’da çok ince bir atmosferin olduğunu bunun da geceleri sıcaklığın eksi 173 dereceye kadar inebilmesine neden olduğunu ifade ediyor. Türkoğlu ayrıca düşük kütle çekimi ve dengesiz sıcaklık nedeniyle de filizlenmenin oldukça zor olabileceğini söylüyor.
Sonuç olarak Çin, Chang’e 4 uzay aracı ile birlikte Ay’ın karanlık yüzeyine gerçekleşecek biyolojik bir deney kapsamında bir kutu yerleştirmiş. Bu kutu içerisinde uygun ortam sağlanarak bazı bitki tohumlarının filizlenmesi sağlanmış. İddia fotoğraf da pamuk bitkisinin tohumunu gösteriyor. Tohumlar filizlendikten kısa bir süre sonra Ay’ın karanlık yüzünde gecenin yaşanmaya başlaması ile birlikte solmuşlar. Bazı sosyal medya kullanıcılarının bu olayı “Ay’da ekilen tohumlar” diye paylaşmalarının sebebi ise haber sitelerinin yanıltıcı başlık kullanmaları.
