Anadolu Ajansı ve bazı haber siteleri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’ne (BMİHK) üye 22 ülkenin Çin’in Uygur Türklerine yönelik uygulamalarını eleştiren bir mektuba imza attığını iddia etti.
Ancak ilgili mektubun, BMİHK'ye üye olan 22 ülke tarafından imzalanmış olduğu iddiası doğru değil. Temmuz 2019 itibariyle mektupta imzası bulunan 22 ülkeden yalnızca 7’si BMİHK üyesi.
İmzacı 15 ülke konseyde bulunmuyor
Çin'i uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmeye, Sincan ve Çin genelinde din ve inanç özgürlükleri de dahil olmak üzere insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı göstermeye çağıran mektuba 22 ülkenin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcileri imza attı. İmzacı 7 ülke (İngiltere, Danimarka, Avusturya, Avustralya, İzlanda, İspanya ve Japonya) hariç hiçbirinin Temmuz 2019 itibariyle BMİHK üyesi olmadığı görülüyor.
Mektup BMİHK’ye gönderilmiş
22 ülkenin BM Daimi Temsilcilerinin imzaladığı mektubun, konseyde duyurulması için BMİHK Başkanı Coly Seck ve Yüksek Komiser Michelle Bachelet’e gönderildiği gözüküyor.
Haber sitelerinde "Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’nden gönderilen mektup" olarak ifade edilen yazıya imzayı atan 22 ülke temsilcisinin yalnızca 7’sinin temsil ettiği ülkenin güncel olarak konsey üyesi olduğu anlaşılıyor.
Mektupta imzası bulunan 22 ülkenin BMİHK’daki üyelik durumu. Yeşil ile boyanmış ülkeler şu an aktif olarak konseyde yer alıyor
Tabloda görüldüğü gibi, 22 ülkenin büyük bir çoğunluğu bir dönem Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’nde bulunmuş. Fakat 2019 yılı itibariyle çoğunun üyeliği sona ermiş.
Bahsedilen mektupta ne yazıyor?
İmzacı ülkeler Çin’in kendi hukukuna ve uluslararası yükümlülüklere uyması, ülkede Uygur Türklerinin ve diğer azınlıkların sebepsizce tutuklanmasının durdurulması ve din özgürlüğünün sağlaması yönünde çağrıda bulunuyor.
Ek olarak mektupta Çin’in, Yüksek Komiser Michelle Bachelet’e bölgede inceleme yapması için “anlamlı izin” (meaningfull access) vermesi talebinde bulunuluyor.
Mektubun sonunda ise metnin Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’nin 41. oturumunda paylaşılması ve oturumun bir belgesi olarak gösterilerek konseyin internet sitesinde paylaşılması talebinde bulunulduğu görülüyor. Fakat siteye bakıldığında, bu mektubun henüz yayınlanmamış olduğunu ve oturuma dahil edilmediğini görmek mümkün.
Mektupta Türkiye’nin BM Daimi Temsilcisinin imzası bulunmuyor
Birleşmiş Milletler’in internet sitesine bakıldığında Türkiye’nin, 2006 yılında oluşturulan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'ne daha önce hiç üye olmadığı anlaşılıyor. Fakat BMİHK’nın 2006 öncesinde Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu adı altında faaliyet gösterdiği dönemde Türkiye'nin 1954-56, 1962-64 ve 1970-78 yılları arasında komisyon üyesi olduğu görülüyor.
Sosyalmedyadayayılangönderilerde Türkiye’nin mektuba imza atmamış olmasına ve imzacı 22 ülke arasında Müslüman çoğunluğa sahip herhangi bir ülkenin bulunmamış olmasına dikkat çekildi. Anadolu Ajansı'nın mektuba dair yayımladığı haberde imzacıların hepsinin BMİHK üyesi olduğu ve Türkiye’nin BMİHK üyesi bir ülke olmadığı ifade edilmiş.
Fakat durumun mektupta imzası bulunan BM Daimi Temsilcilerinin temsil ettikleri ülkerin BMİHK üyeliği ile bir bağlantısının olmadığı, mektubun üye olmayan 15 ülkenin temsilcileri tarafından da imzalanmış olmasından anlaşılıyor.
Mektup İnsan Hakları "Komitesi"yle de bağlantılı değil
BBC'nin haberinde imzacı 22 ülkenin Birleşmiş Milletler İnsan Hakları "Komitesi" üyesi olduğu belirtiliyor. BM'nin bünyesinde bir "İnsan Hakları Komitesi" bulunuyor ancak bu komite BM'ye üye ülkelerin temsilcilerinden değil, bağımsız uzmanlardan oluşuyor. Bu nedenle de 22 ülkenin BM Daimi Temsilcisi tarafından imzalanan mektuptaki hiçbir ismin bu komitede yer almadığını görmek mümkün. Aynı zamanda bu komitenin BM İnsan Hakları Konseyi'ne sunulan mektupla bir bağlantısı olduğuna dair herhangi bir bulguya rastlanmıyor.
37 ülke Çin’i destekleyen bir bildiri yayımladı
12 Temmuz Cuma günü, 37 ülke Çin’i destekleyen ortak bir bildiri yayınladı. CNN, New York Times ve The Independent gazetelerinin yayımladığı habere göre, bu bildiriye imza atan 37 ülke arasında Müslüman çoğunluğa sahip ülkeleri görmek mümkün. Ancak Türkiye’nin bu mektuba da imza atmadığı görülüyor.
CNN’in hazırladığı bu tabloda turuncu ülkelerin Çin’e karşı imza attıkları, yeşil renkli ülkelerin ise Çin’i destekleyen mektuba imza attıkları belirtiliyor.
Sonuç olarak, Çin’in Uygur Türklerine yönelik uygulamalarını eleştiren mektubun Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi üyesi olan 22 ülke tarafından imzalandığı iddiası doğru değil. 22 ülkeden yalnızca 7’si Temmuz 2019 itibariyle bu konseyin bir üyesi. Konsey üyesi olmayan ülke temsilcilerinin de mektupta imzasının olduğu, ancak Türkiye’nin bunlardan biri olmadığı görülüyor.
