Çince kriz sözcüğünün fırsat anlamına geldiği iddiası sık sık gündemde gelen efsanalerden biri. İddiaya göre, Çince kriz anlamına gelen “weiji” kelimesi, tek başına “tehlike” anlamına gelen “wei” ve “fırsat” anlamına gelen “ji” kelimelerinden oluşuyor.
İnterneti taradığımızda bu iddiaya dair ilk Türkçe paylaşımların 2008 yılından olduğunu görüyoruz. Blog ve köşe yazılarında yer alan iddia, sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle yaygınlığını artırıyor.
Çince'de kriz sözcüğü hangi anlama geliyor?
Kulağa her ne kadar romantik tınlasa da, bu durum gerçeği yansıtmıyor.
“Çince kriz kelimesi, tehlike ve fırsat” anahtar kelimleriyle İngilizce arama yaptığımızda iddianın ilk olarak ABD’nin Eski Başkanı John F. Kennedy tarafından dile getirildiğine dair bir ipucu buluyoruz.
Buradan hareketle yeni bir Google araması yaptığımızda ise Kennedy’nin 12 Nisan 1959’daki bir konuşmasında bu cümleye yer verdiğini görüyoruz:
Google aramasına devam ettiğimizde, Pennsylvania Üniversitesi Çin Dili ve Edebiyatı Profesörü Victor H. Mair’in konuyla ilgili bir yazısına ulaşıyoruz. Mair, çoğu Mandarin kelimesinde olduğu gibi, "kriz" ( wēijī ) için kullanılan sözcüğün, wēi (危) ve jī (機/机) olmak üzere iki ayrı karakterle yazılmış iki heceden oluştuğunu ifade ediyor.
Mair, Çince kriz kelimesinin tehlike ve fırsatı ifade eden iki bileşenden oluştuğu iddiasının, kısmen hüsnükuruntudan, ancak esasen Mandarin dilinde ve diğer sinitik dillerde terimlerin nasıl oluştuğuna dair temel bir yanlış anlamadan kaynaklandığını belirtiyor.
Mair’in anlatımına göre, kriz kelimesiyle ilgili yanılgıya kapılanlar, Çince kelimeyi tek bir grafik olarak ele alıyor.
Mair’in yazısından alınan görüntü.
Mair, değindiği diğer bir önemli nokta ise tek başına ji kelimesinin anlamı:
Yani kelime iki farklı anlamı bir arada içermiyor.
Çince “kriz kelimesinin etimolojisi” kelimeleriyle araştırmaya devam ettiğimizde, Çin’in en çok kullanılan arama motoru Baidu üzerinden kriz (危机 [wēi jī]) kelimesinin incelendiği sayfaya ulaşıyoruz. Kelimenin tüm anlamların yer aldığı ve bu anlamların cümle içinde kullanıldığı sayfada, kriz kelimesinin fırsat anlamı taşıdığına dair herhangi bir bulguya rastlanmıyor.
