8 Nisan tarihinde Tarım ve Orman Bakanlığı, 81 il valiliğine gönderilen bir talimatla, pandemi nedeniyle üreticinin elinde kalan arz fazlası patates, soğan ve çeltiğin Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından alınıp ihtiyaç sahiplerine dağıtılacağını açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ilgili açıklaması, haber sitelerinde “çiftçilere müjde” başlığıyla yer aldı.
Bu haberlerde çiftçilerden alıp ihtiyaç sahibi ailelere verilecek patates, soğan ve çeltiğin miktarı da yazıyordu. TMO’nun üreticiden 1 milyon 200 bin ton patates, 250 bin ton soğan ve 750 bin ton çeltik alacağı öne sürülmüş.
Çiftçinin elinde kalan ürünlerin tamamı alınacak
Gazeteci Ali Ekber Yıldırım haberlerde patates, soğan ve çeltikle ilgili verilerin hatalı verildiği bilgisini Twitter hesabından paylaştı. Yıldırım Türkiye’nin toplam çeltik üretiminin 900 bin ton olduğunu söylüyor ve 750 bin tonun nasıl çiftçinin elinde kaldığı sorusunu yöneltiyordu. Ardından doğru verilerin şöyle olduğunu belirtti: 200-300 bin ton patates, 40-50 bin ton soğan, 40-50 bin ton çeltik.
Tarım ve Orman Bakanlığı, bakanlık ve piyasa verilerine göre üreticilerin elinde bulunan 2020 mahsulü arz fazlası 300 bin ton patates, 40 bin ton kuru soğan ve ticarete konu edilememiş 75 bin ton civarında çeltik bulunduğu aktarılmış. Yani Yıldırım’ın verileriyle bakanlığın verileri birbirini doğruluyor.
10 Nisan 2020 tarihi itibariyle Toprak Mahsulleri Ofisi’nin üreticilerden patates ve kuru soğan alımının başladığı Tarım Bakanlığı tarafından duyuruldu. Bakanlık, TMO’nun alımlarında herhangi bir miktar sınırlaması olmadığının altını çizmiş. Çiftçi Kayıt Sistemi’nde kayıtlı üreticilerden, tüketilebilir nitelikteki ürünlerin tamamının alınacağı ve ihtiyaç sahibi evlere dağıtılacağı belirtilmiş. Aynı şekilde çeltik alım fiyatlarının yukarı yönlü revize edildiği ve alımlara başlandığı bilgisi verilmiş.
Patates, soğan, çeltik üretimi verileri
Resmi verilere bakarak patates, soğan ve çeltik ürünlerinin geçtiğimiz yıl ne kadar üretildiğini ortaya koyabiliriz.
Tarım ve Orman Bakanlığı 2020 yılında Türkiye’de 5 milyon 200 bin ton patates üretildiğini açıklamıştı. 2019’da bu oran 4 milyon 979 bin civarındaydı. Ülkede en çok patates Niğde, Afyonkarahisar, Kayseri, İzmir, Nevşehir, Adana ve Aksaray’da üretiliyor. Bakanlık 2020 yılında 124 bin ton patates ihraç edildiğini de açıkladı. Ayrıca patates iç piyasada arz açığı oluşmaması için ihracatı ön izne bağlı olan ürünler arasına alınmıştı. Salgınla beraber de kontrollü ihracat yapıldığı aktarılıyor.
Yine verilere göre 2020 yılında 2 milyon 280 bin soğan üretimi yapıldı. Kuru soğanın üretimi de, Bursa, Eskişehir, Ankara, Afyonkarahisar, Konya, Adana, Hatay gibi illerde yapılıyor. 2020 yılında, 220 bin soğan ihracatı yapılmış. Bu oranda diğer yıllara göre azalış görüldüğü aktarılmış.
Çeltik üretimine dair de veriler Tarım Bakanlığı tarafından paylaşılmış. 2020 yılında 980 bin ton civarında çeltik üretimi gerçekleşmiş. 2019’da bu oran 1 milyon tondu. Çeltik, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Çanakkale, Balıkesir, Samsun, Sinop gibi illerde üretiliyor. Özellikle çeltikte ihracatçı ülkeler ihracat kısıtlamalarına gidiyor. Bu nedenle küresel olarak da pirinç üretiminde artış beklendiği tahmin ediliyor.
Salgından olumsuz etkilendiler
Covid-19 salgını çiftçileri de olumsuz etkiledi. Tarımda özellikle arz fazlasının ortaya çıkması da üreticiler için olumsuz sonuçlara neden oluyor. Salgın nedeniyle üretim fazlalığının oluşması sonucu ürün üreticide kalabiliyor. Bu durum fiyatlara da etki ediyor. Ziraat Mühendisleri Odası Genel Başkanı Baki Remzi Suiçmez de alıcısı olmayan soğan, patates gibi ürünlerin depolarda çürüdüğüne dikkati çekmişti.
Bu ürünler özellikle otel, restoran, yemekhaneler gibi toplu tüketim yerlerinde kullanılıyor. Ancak pandemi nedeniyle buralarda talebin düşmesi stokların artmasına neden oldu. Tarım Bakanlığı da toplu tüketim alanlarında talebin daralmasından kaynaklı olarak hem yurtiçi hem de yurtdışı piyasalarda tüketimin gerilediğine çiftçilerin zarar ettiğine dikkat çekmişti.
Anadolu Ajansı yanlış verdiği verileri daha sonra haberinde düzeltti. Ancak haberi AA’dan alan özellikle yerel internet siteleri haberlerindeki hatalı verileri henüz düzeltmedi. Aynı şekilde Demirören Haber Ajansı da haberdeki verileri düzeltmedi. Bu tür haberlerde ajanslardan alınan bilgiler kontrol edilmeden olduğu gibi paylaşılabiliyor. Bu da hatalı verilerin yaygın olarak dolaşıma girmesine neden oluyor.
