Sosyal medyada yer alan ve Teyit’e ihbar olarak gelen bir iddiada Çamlıca Camii bütçesi ile 30 Mayıs’ta SpaceX tarafından gerçekleştirilen fırlatmada kullanılan Falcon 9 roketinin fırlatma maliyeti karşılaştırıldı. İddiada Çamlıca Camii için harcanan toplam miktarın 110 milyon dolar olduğu belirtilirken, Falcon 9’un fırlatma maliyetinin ise 130 milyon dolar olduğu söyleniyor. Twitter’da 22 binden fazla beğeni alan paylaşım 5 bine yakın kez retweetlenmiş.
Ancak yapılan karşılaştırma gerçeği yansıtmıyor. Resmi bir açıklama olmamakla birlikte, Çamlıca Camisi’nin yapım maliyetinin 100 milyon doları bulduğu söyleniyor. Falcon 9’un güncel fırlatma maliyeti 62 milyon dolar, projenin toplam maliyetinin ise 440 milyon dolardan fazla olduğu belirtiliyor.
Çamlıca Camii ile ilgili maliyet tartışmaları
Daha önce kamuoyunda konumu, proje süreci, boyutları, projeyi üstlenen bazı firmaların iflası, ertelenen açılış tarihi gibi konularla sık sık gündeme gelen Çamlıca Camii ile ilgili en büyük tartışmalardan biri de, projeye ayrılan kaynaktı. Yapımına 2013’te başlanan, Üsküdar Çamlıca’da bulunan cami, 63 bin kişilik kapasitesi, altı minaresi ve kapladığı 57 bin 500 metrekarelik alan ile Cumhuriyet tarihinin en büyük camisi olma özelliğini taşıyor. İçerisinde konferans salonu, kütüphane, sanat galerisi, otopark ve Geleneksel Türk İslam Eserleri Müzesi de barındıran camiye ilişkin ihale, İstanbul Cami ve Eğitim Kültür Hizmet Birimleri Yaptırma ve Yaşatma Derneği tarafından yapıldı. 2013 yılında yapılan ihalenin bedeli, 111 milyon 500 bin Türk lirası olarak açıklandı. 2016 yılında bu rakamın 150 milyon liraya çıktığı belirtilirken, cami inşaatının ve çevresindeki kentsel dönüşüm projesinin devam ettiği 2018 yılı Haziran ayında İstanbul Cami ve Eğitim Kültür Hizmetleri Yaptırma ve Yaşama Derneği Başkanı Ergin Külünk caminin toplam maliyetinin 100 milyon dolarıbulduğunu belirtti. Derneğin sitesinde projenin güncel maliyeti ile ilgili bir açıklama bulunmuyor.
Çamlıca Camii, Üsküdar
Son fırlatmanın maliyeti 130 milyon dolar değil
SpaceX’e ait Falcon 9 roketi ile, 30 Mayıs’ta, tarihte ilk defa uzaya özel bir şirket tarafından yeniden kullanılabilen bir roketle insan gönderildi. İddiaya göre ise bu son fırlatmanın maliyeti 130 milyon dolar. Ancak SpaceX’in sitesinde, kullanılan Falcon 9 roketinin fırlatma maliyetinin 62 milyon dolar olduğu belirtiliyor. Şirketin sahibi Elon Musk’ın ve şirket çalışanı Jonathan Hofeller’ın yaptığı son açıklamalara göre ise bu maliyet önümüzdeki yıllarda 50 milyon dolarakadardüşecek. Fakat bu rakam yalnızca roketin fırlatma maliyetini gösteriyor. Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA), SpaceX’in uzaya yolladığı her bir astronot için şirkete 55 milyon dolar ödüyor ve Commercial Crew Programı kapsamında firmaya 3,1 milyar dolarlık bir bütçe ayırdı.
İddiada tek bir fırlatışın mı, yoksa projenin bütün maliyetinin mi kast edildiği açıkça belirtilmemiş. İkinci ihtimali yok saymamak için, sistemin bütün maliyetine de bakabiliriz. SpaceX halka açık bir şirket değil; Falcon 9 roketi ve Dragon 2 kapsülünü geliştirmek için harcadığı toplam parayı açıklamıyor. Ancak NASA’nın Commercial Crew programı kapsamında 2012’den bu yana firmaya kaynak aktardığı biliniyor. Firmanın kurulduğu tarihten, başarılı bir ateşleme gerçekleştiği tarihe kadar, yalnız Falcon 9’un Ar-Ge çalışmaları için 440 milyon dolardan fazla para harcadığı düşünülüyor. NASA’nın yayınladığı rapora göre benzer bir araç NASA tarafından üretilse, maliyeti SpaceX’inkinin üç katını bulacaktı.
Yani ne fırlatma maliyeti, ne de sistemin maliyeti ile ilgili bilinen rakamlar, iddia edilen ile uyum gösteriyor.
SpaceX tarafından üretilen Falcon 9 roketleri ve kapsüller, yeniden kullanılabilme özelliğine sahip. Bu fırlatmanın ABD için ayrı bir yeri de var. NASA Atlantis isimli uzay aracıyla 2011 yılında uzaya astronot gönderdiği tarihten bu yana, ilk defa kendi uzay araçlarını kullanarak uzaya çıktı. NASA 2011’den beri astronotlarını Rusya’ya ait Soyuz uzay araçlarını kullanarak Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderiyor ve her bir astronot için 90 milyon dolar ödüyordu. SpaceX’e ödenen miktar ise 55 milyon dolar.
İlginizi çekebilir: NASA vs. Diyanet İşleri Başkanlığı karşılaşmasında yapısal farklar
Sonuç olarak iddiada yer alan rakamlar gerçeği yansıtmıyor, Falcon 9 roketinin yalnızca güncel fırlatma maliyeti 62 milyon dolar, fırlatmada kullanılan sistem için harcanan paranın ise 130 milyon dolardan çok daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Çamlıca Camii’ne ilişkin en güncel açıklamada ise, maliyetin 100 milyon dolar olduğu belirtilmiş. İddia bu haliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden uydurmaya örnek.
