Yaygın bir şehir efsanesine göre “bulunmaz Hint kumaşı” tabirinin kökeni, Britanyalıların kolonize ettiği Hindistan’ın tekstil ürünlerini kendi mallarına rakip olmaması için 40 bin Hint ustasının parmaklarını kesmesine dayanıyor. İddia uzun yıllardır dolaşımda.
Deyimin kökeni Hintli kumaş ustalarının kesilen parmakları değil
Türkçede “Bulunmaz Hint kumaşı” deyimi zor bulunan, paha biçilmez varlıkları tanımlamakta kullanılıyor. İfade, Hint kumaşının temininin zorluğunu varsayıyor denebilir.
Ancak deyimin kökeninin Hint ustalarının parmaklarının kesilerek arzın azaltılmasından kaynaklandığını gösterir açık tarihi kanıtlar yok. Hintli ustaların parmakları kesilmiş olsaydı bu bir şekilde belgelenmiş olurdu.
Anahtar kelimelerle araştırıldığında da Hintli kumaş ustalarının baş parmaklarının kesildiğini destekleyecek tarihsel kanıta rastlanmıyor.
Hintli siyasi lider, düşünür, yazar Dadabhai Naoroji’nin 1901 yılında yayınlanan “Poverty and Unbritish rule in India” adlı 617 sayfalık kitabında da parmakları kesilen herhangi dokumacıdan bahsedilmiyor. Jasleen Dhamija, “Handwoven Fabrics of India” çalışmasında da Hintli dokumacıların parmaklarının kesildiği iddiasının asılsız olduğu aktarılmış.
Zorla çalıştırılmamak için kendi parmaklarını kesenler vardı
17. yüzyılda Hint okyanusu bölgesinde ticaret yapmak için kurulan Britanya Doğu Hindistan Şirketi, 1858 yılına kadar Hindistan’daki faaliyetleri ve etkisiyle Britanya sömürgeciliğinin temsilcisi haline geldi. Şirket, Hindistan’da dokunan tekstil ürünlerinin Britanya’ya ihracatından kâr elde ediyordu.
Bazı kaynaklarda dokumacıların kendi parmaklarını kestiklerinden bahsediliyor. William Bolt’un 1772 tarihli “Considerations on India Affairs” adlı kitabında tekel olan Doğu Hindistan Şirketi’nin yerli üreticilere, şirketlere baskı yaptığından bahsediliyor. Anlaşmaları yerine getirmeyen ipek sarıcıların, fabrikalarda çalışmaya zorlanmamak için, kendi baş parmaklarını kestiği belirtiliyor. Bu kaynakta Britanyalıların Hint ustalarının parmağını kestiğinden söz edilmiyor.
Romesh Chunder Dutt’ın 1902 tarihli “The Economic History of India Under Early British Rule” adlı kitabında da dokumacıların Bengal’de şirket tarafından ipek sarıcıların, Britanyalılar için çalışmaya zorlanmamaları için baş parmaklarını kestikleri örneklerden bahsediliyor.
Bu iki kaynaktan yola çıkarak Britanyalıların, tekel olmak için Hintli dokumacıları kendileri için çalışmaya zorladıkları söylenebilir. Britanyalıların Hintli ustalara baskı yaptıkları kaynaklarda belirtilse de, parmaklarını kestiklerini gösteren bir işaret yok.
İddiayı Malumatfuruş da inceledi.
