Sosyal medyada yer alan bazı gönderilerde, Britanya’da Covid-19 aşısı olan gebelerde düşük oranının yedi haftada yüzde 483 arttığı söyleniyordu. Kaynak gösterilen The Daily Expose isimli internet sitesi, koronavirüs ile 5G teknolojisi arasında ilişki kuran komplo teorilerinin konu edildiği bir sayfa.
Düşük verileri bağlamından koparılmış
The Daily Expose tarafından hazırlanan haberin detaylarında, Britanya İlaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumu'nun (MHRA) Covid-19 aşılarının olası yan etkilerini izlemek için düzenlediği sarı kart isimli takip sistemindeki verilerin kullanıldığını görüyoruz.
Sarı kart takip sistemi, aşı, ilaç ve tıbbi cihazlarla ilgili şüpheli yan etkiler veya olumsuz olaylar gibi güvenlikle ilgili endişeler hakkında bilgi toplamak ve izlemek için kullanılan sistem.
The Daily Expose, AstraZeneca-Oxford ve Pfizer-BioNTech Covid-19 aşılamasından sonra, 9 Aralık - 24 Ocak arasında altı düşük gerçekleştiğini, bu rakamın 24 Ocak - 14 Mart arasında 35'e çıktığını belirtiyor. Haber bu artışı, Covid-19 aşılarına bağlamış.
Ancak The Daily Expose, sistemdeki verileri çarpıtarak yorumlamış. Çünkü iki zaman diliminde toplam kaç kişinin aşılandığı dikkate alınmamış ve Britanya’da doğal olarak meydana gelen olağan düşüklerin sayısı hesaba katılmamış. Reuters'a konuşan uzmanlara göre de, bu veriler Britanya’da meydana gelmesi beklenen düşük sıklığı ile karşılaştırılarak yorumlanmalı.
Aşılanan nüfus arttıkça, aşı sonrası bakılan her göstergede artış olması normal olduğunu belirtelim. 9 Aralık - 24 Ocak arasında Britanya’da 6 milyon 573 bin 570 kişi Covid-19 aşısı olmuş. 24 Ocak - 14 Mart tarihlerinde ise aşılanan kişi sayısı 17 milyon 879 bin 651’e yükselmiş. Belirtilen tarihler arasında aşılama oranında ciddi bir fark olduğu göz önünde bulundurduğumuzda ortaya şu sonuç çıkıyor: Tesadüfi bir biçimde bir dönemde düşük sayısının fazla çıkmış olmasından aşı değil, popülasyonun geniş alınmış olması sorumlu.
Kısacası The Daily Expose’un kurduğu nedensellik epey hatalı. Hem aşılanan hem de düşük yapan kişi sayısı doğrusal olarak artış gösterdiği için, düşük yapan gebelerin sayısında artış olması olağan. Yani oransal olarak Covid-19 aşılarının düşük yapma ihtimalini arttığını söyleyemeyiz.
Ortalama günlük düşük sayısı 515
Düşük sayısının aşılama sonrası arttığı sonucuna varılabilmesi için, bu sayının Britanya’da meydana gelen ortalama düşük yapma sayılarıyla kıyaslanması gerekiyor. 2018’de Britanya’da her gün yaklaşık 2 bin 60 bebek hayata gelmiş ve her gün yaklaşık 515 düşük kaydedilmiş. Ki bu da Britanya’da her dört gebelikten birinin hamilelik veya doğum sırasında kaybedildiği anlamına geliyor. 2018’de Britanya’da günde 515 düşük tespit edildiği göz önünde bulundurulduğunda, yedi hafta boyunca aşılanan 17,8 milyon kişide 35 düşük kaydedilmesi olağan dışı değil.
Dahası The Daily Report tarafından sunulan veriler, düşüklerin aşılama nedeniyle gerçekleştiğine dair doğrudan bir nedensellik bağı kurmak için yeterli değil. Sarı kart takip sisteminde, aşılama sonrası kaydedilen her etkinin aşı ile doğrudan bağdaştıralamayacağı belirtiliyor: “Sarı kart bildirimininde rapor edilen olaylar, her zaman kanıtlanmış aşı yan etkisi olmayabilir Aşıdan bağımsız olarak bazı tıbbi olaylar yine de gerçeklebilir.”
Kısacası veriler, düşüklerin yaşandığını gösterse de aşıdan kaynaklandığını gösterir bir kanıt değil.
Üreme ve Klinik Bilim Adamları Derneği ve Britanya Doğurganlık Derneği tarafından Şubat ayında yayınlanan kılavuzda, Covid-19 aşılarının doğurganlığa etkisini gösteren hiçbir kanıt olmadığı belirtiliyor.
Gebelik ve aşılar
Genel olarak aşıların çalışma prensibinin güvenilirliğine dayanarak uzmanlar, Covid-19 aşılarının da gebelerde risk oluşturmasının olası olmadığı görüşünde. Bu yüzden gebelere de Covid-19 aşısı tavsiye ediliyor. Şu anda, Covid-19 aşılamasının, plasenta gelişimi de dahil olmak üzere hamilelikte herhangi bir soruna neden olduğuna dair bir kanıt yok. Bununla birlikte, gebelerde Covid-19 aşılarının güvenliği ile ilgili sınırlı veri bulunuyor. Çünkü gebeler, Covid-19 aşılarının klinik denemelerine dahil edilmedi.
ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi ile ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından, gebelikte aşılama hakkında bilgi toplamak için güvenlik izleme sistemi oluşturdu ve aşılanan gebeler yakından izleniyor.
Bu durum gebeler ve Covid-19 aşıları hakkında hiç veri olmadığı anlamına gelmiyor. Örneğin 20 Nisan 2021 itibariyle ABD’de 90 bin hamile kadın aşı oldu ve şimdiye kadar ciddi bir yan etki görülmediği kaydedildi. Bu verilere dayanarak, artık Britanya’da hamileler ve emziren annelere de Pfizer/BioNTech veya Moderna aşısı tavsiye ediliyor.
Türkiye Sağlık Bakanlığı, gebelikte inaktif Covid-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmadığını, Covid-19’u ağır geçirme riski yüksek olan gebelere kendi istekleri halinde aşı uygulanabileceği belirtiyor ve aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmaması tavsiye ediliyor.
Gebelik sırasında aşı olanlarda oluşan antikorların bebeği belli derecede koruma olasılığı da mevcut. Örneğin, gebeliğinde koronavirüs aşısı olan Op. Dr. Zeynep Aslı Kaplan'ın bebeği antikorlu olarak dünyaya geldi.
Hamileler Covid-19 için risk grubunda
Hamileler, Covid-19 için riskli grupta yer alıyor. Lancet’te 17 ülkede yayınlanan 40 çalışmanın incelendiği meta analize göre, salgın sırasında normalden daha fazla gebe kadın komplikasyon yaşadı, öldü veya ölü doğum yaptı. Yani aşı yaptırmamak ve enfeksiyona yakalanmanın riski epey fazla.
Doğrulama platformu PolitiFact de iddianın daha önce farklı rakamlarla yayılan benzer bir versiyonunu, kurulan yanlış nedensellik bağlantısını vurgulayarak yanlışlamıştı.
