Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gelen bir iddiaya göre ‘Black Friday’ ifadesinin kökleri, Amerika Birleşik Devletleri’nde Şükran Günü’nden sonraki Cuma günü pazarda “indirimli köle” satılmasına gidiyor. Paylaşımlardan sadece biri, binin üzerinde retweet edilirken iki binin üzerinde beğeni aldı.
Ancak iddia doğru değil. Şükran Gününün ardından gelen Cuma günü olan Black Friday Noel alışverişi sezonunun ilk günü olarak kabul ediliyor. O gün alışverişten dolayı yollarda oluşan trafik yoğunluğu ve yaşanan zorluklar nedeniyle bu isim verilmiş. İddia da yer alan görsel ise Afrikalı köleleri değil, Avustralya’da tutuklanan mahkumları gösteriyor.
‘Black Friday’ ismi alışveriş yoğunluğunu ifade etmek için verilmiş
Black Friday’ın, iddia edildiği gibi köle ticaretiyle ilgisi yok. Black Friday ifadesi ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal bayramı olan Şükran Günü’nden sonraki Cuma için kullanılmış. Tabir 1950’lerde o gün yoğun alışverişin yarattığı araç trafiği, kargaşa ve yoğunlukla uğraşmak zorunda olan Philadelphia polisi tarafından kullanılmış. Bu bilgiye Duke Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren American Dialect Society'nin (ADS) halka açtığı resmi e-posta arşivi kayıtlarından ulaşılabiliyor. ADS'deki bir araştırmacı yerel kaynaklardan söz konusu kalıbın polisler tarafından sıklıkla kullanıldığını öğrenmiş. 1961 yılında da gazetelerin bu ifadeye yer verdiği görülmüş.
Black Friday günü ABD’de yoğunluk nedeniyle güvenlik önlemleri alınıyor. Bu isme dair bir diğer popüler açıklama da, işletmelerin Ocak ayından Kasım ortasına kadar genel bir zararla işlem yaptıktan sonra, gelecek yıl için kâr göstermeye başladıkları gün olması. İşletmelerin kârlarını siyah mürekkepli kalemle yazmaları, bu isimlendirmede etkili olmuş. Kâr eden işletmelerin çalışanları, bu yoğun günü “Black Friday” olarak adlandırıyordu.
Her Black Friday’de mağazalar beklenmedik indirimler yapıyor. Tüketiciler en iyi fırsatları yakalamak için alışveriş merkezlerine ya da çevrimiçi mağazalara yöneliyor.
Şükran Günü
Kasım ayının dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü’nün ardından gelen bu cuma günü Noel sezonunun da başlangıcı. Şükran Günü, Amerika Birleşik Devletleri’nde hasada ve geçmiş yılın tüm nimetlerine şükretmek için kutlanan ulusal bayram. Bu bayramın geçmişi yeni bir hayata başlamak için ‘hacılar’ olarak adlandırılan Avrupalıların Amerika'ya seyahat ettikleri zamana kadar dayanıyor. Şükran Günü'nü aileler hindinin de yer aldığı büyük bir yemek sofrasında bir araya gelerek kutluyor.
Fotoğraf Avustralya’daki Aborjin mahkumları gösteriyor
İddiada yer alan görsel tersine görsel arama yöntemiyle arandığında Chris Owens’in Every Mother's Son is Guilty: Policing the Kimberley Frontier of Western Australia 1882-1905 isimli kitabında kapak görseli olarak kullanıldığı görülebilir. AFP Factcheck Chris Owen ile görüşerek hazırladığı yazıda fotoğraf hakkında bilgi veriyor. Owen AFP’ye görselin Black Friday ile ilgili olmadığı, Batı Avustralya'daki Wyndham Kasabası’ndaki Aborjin mahkumları gösterdiği bilgisini vermiş. Fotoğraf ilk olarak 18 Şubat 1905’de haftalık Batı Avustralya gazetesi Western Mail'de yayınlanmış. 
Fotoğrafın orijinali.
ABD’de kölelik 1865'te kaldırılmıştı
Amerika kıtasının keşfinden sonra Avrupa’dan yoğun göç alan kıtada işgücü açığını kapatmak için Afrika’dan köleler getiriliyordu. Afrikalı esirler zincire vuruluyor ve buralarda kurulan pazarlarda açık artırmalarda satılıyorlardı. Kölelik, ABD İç Savaşı'nın sonlanmasıyla 1865’de tamamen kaldırıldı. Yani tarihsel kaynaklardan ulaşabildiğimiz Black Friday sözünün yaygınlaşması ile köleliğin kaldırılması arasında neredeyse 100 yıl var.
Sonuç olarak Black Friday ifadesinin köle ticareti ya da satışıyla bir ilgisi yok. İddia yanlış bilginin en yaygın yedi türünden “çarpıtma”ya örnek.
