Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, Beyrut Limanı'nda İsrail istihbaratı tarafından tespit edilmiş füze üretim merkezlerinin bulunduğu ve şehirde yaşanan patlamanın bu noktalardan birinde yaşandığı iddia edildi. Bazı paylaşımlara İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun BM genel kurulunda yaptığı konuşma sırasında gösterdiği bir harita da eşlik etti.
İddia doğru değil. İsrail’in var olduğunu öne sürdüğü füze fabrikalarıyla birlikte yer alan harita Beyrut Limanı'nı değil, şehirdeki havalimanı bölgesini gösteriyor. Patlama, var olup olmadığı henüz kesinleşmemiş füze tesislerinin bulunduğu söylenen yerde değildi.
Netanyahu İran’ın Lübnan’a füze fabrikası kurmayı planladığını açıklamıştı
İsrail Başbakanı Netanyahu, 2018’de Birleşmiş Milletler’de yaptığı bir konuşmada İran ve Hizbullah güçlerinin Lübnan’da füze fabrikaları kurmayı hedeflediğini belirtti.
Netanyahu, Birleşmiş Milletler’de yaptığı konuşmada iddia konusu füze fabrikalarının konumunu gösteriyor.
İran’ın kurmayı planladığı füze fabrikası iddiası Lübnan'la da sınırlı değil. Netanyahu, İran’ın Suriye’de de füze fabrikaları kurmayı hedeflediğini iddia etmişti.
İsrail Savunma Kuvvetleri, iddia konusu füze fabrikalarının uydu görüntülerini de paylaştı.
Bölgeyi Google ve Yandex Haritalar üzerinden taradığımızda, bölgede füze fabrikası yapısı olduğuna dair bir kanıt göremiyoruz. Öte yandan, bu tarz askeri yapılar dışarıdan bakıldığında açıkça fark edilebilir olmak zorunda değil.
Patlama "füze fabrikaları" bölgesinde olmadı
4 Ağustos 2020’de meydana gelen patlama, Beyrut Liman'ındaydı. Netanyahu tarafından açıklanan İran füze fabrikası planını incelediğimizde, füze fabrikalarının patlama bölgesinde değil, Beyrut Havalimanı bölgesinde olduğunu görüyoruz. Beyrut’ta patlamanın yaşandığı yer ile Beyrut Havalimanı arasında yaklaşık 10 kilometre bulunuyor. Patlama, var olup olmadığı kesinleşmemiş füze tesislerinin bulunduğu söylenen yerde yaşanmadı. Yani konumları itibariyle Beyrut Limanı'ndaki patlamanın sebebinin iddia konusu füze fabrikaları olması da pek mümkün değil.
Fabrikaların bulunduğu iddia edilen havalimanı bölgesinde 4 Ağustos 2020’de paylaşılan fotoğraflara baktığımızda, bölgenin patlama sebebiyle hasar aldığını görüyoruz. Ancak patlama füze fabrikası kaynaklı olsaydı fotoğraflarda görülen hafif hasarlar yerine alan çok daha ağır bir biçimde tahrip olmuş olurdu.
İsrail Dışişleri Bakanı, İsrail’in Beyrut’taki patlamayla ilgisi olmadığını açıkladı. Ayrıca İsrail Savunma Kuvvetleri paylaştığı tweette Lübnan halkına yardım teklif ettiklerini duyurdu.
Patlamaya amonyum nitratın sebep olduğu düşünülüyor
Yapılan ilk incelemeler sonucunda Beyrut Limanı'ndaki patlamaya bölgedeki amonyum nitratın sebep olduğu açıklandı. Lübnan Cumhurbaşkanlığı, gübre ve bomba yapımında kullanılan 2 bin 750 ton amonyum nitratın güvenlik önlemleri alınmadan limanda altı yıldır depolandığını söyledi.
Amonyum nitrat, dünya çapında yaygın olarak tarımsal gübrede ve madencilik için bazı patlayıcılarda kullanılan endüstriyel bir kimyasal. Bu denli büyük bir patlama olunca insanların aklına patlamanın silah ya da askeri mühimmat kaynaklı olması ihtimali gelmiş olabilir, fakat amonyum nitrat da büyük bir patlamaya neden olabilir nitelikte. New South Wales Üniversitesi Kimya Bölümünden Doçent Doktor Roger W. Read, amonyum nitratın güçlü bir oksidan olmasına rağmen kendi başına nispeten güvenli olduğunu, ancak yağ veya organik madde gibi herhangi bir yakıtla temasa geçtiğinde son derece tehlikeli olduğunu belirtiyor. Ayrıca amonyum nitratın kapalı bir alanda saklandığında çok fazla sıcak gaz açığa çıkardığı görülüyor. Amonyum nitratın güvenli bir biçimde depolanması için herhangi bir ateş kaynağından uzakta olması gerek.
Daha önce amonyum nitratın sebep olduğu başka bir patlama, Çin’in liman şehri Tianjin’de yaşanmış ve 100’den fazla kişi hayatını kaybetmişti.
Yakın dönemde yaşanan İsrail-Lübnan gerilimi
İsrail ve Lübnan arasındaki siyasi gerilim yakın dönemde İsrail’in İran ile yaşadığı gerginliklere dayanıyor. 24 Ağustos 2019'da İsrail Savunma Güçleri, İran Kudüs Gücü lideri Kasım Süleymani'nin talimatıyla başladığı iddia edilen saldırıları engelledi. Bu saldırıların ardından 25 Ağustos 2019'da Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, İsrail'i ülkeye Lübnan üzerinden saldırmakla tehdit etti. 1 Eylül 2019'da ise Lübnan'dan İsrail'e ateş açıldı. 4 Ağustos 2020’de Lübnan’da yaşanan patlama ile İran’ın kurmayı hedeflediği söylenen füze fabrikaları iddiaları tekrar gündeme geldi. Lübnan’da konumlandırılması muhtemel füze fabrikaları İsrail tarafından bir tehdit olarak algılanıyor.
Sonuç olarak Beyrut'taki patlama, var olup olmadığı bile kesinleşmemiş füze tesislerinin bulunduğu söylenen yerde meydana gelmedi. Ayrıca yapılan ilk incelemelerde patlamanın amonyum nitrat kaynaklı olduğu belirtildi. İddia, hatalı bilginin türlerinden çarpıtmaya örnek.
