Covid-19’a neden olan virüsten haberdar olmamızın üzerinden 10 ay geçti; ancak hâlâ virüsü tam olarak tanıyor değiliz. Asemptomatik Covid-19 hastalarının virüsü yayıp yaymadıkları da son günlerin popüler tartışmalarından. Öyle ki, et restoranı zinciri sahibi Nusret Gökçe bile bu soruyu doktor Mehmet Öz’e yöneltti.
Amerika Hastalık Koruma ve Önleme Merkezi (CDC), en iyi tahminlerine göre yeni koronavirüs ile enfekte olmuş kişilerin yüzde 40'ının asemptomatik olduğunu belirtiyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün henüz resmi bir tahmini yok. Peki iddia edildiği gibi semptomu olmayan Covid-19 hastaları virüsü bulaştırmıyor mu?
Semptom göstermeyen Covid-19 hastalarının hepsi virüsü yayacak diye kesin bir şey olmamakla beraber, böyle bir ihtimal olduğunu da unutmamak gerek.
Asemptomatik, hastalık esnasında kişinin belirtilen semptomlara sahip olmaması anlamına geliyor. Yeni koronavirüs vücudumuzu enfekte ettiğinde semptomların gelişmesi ortalama 5-14 gün sürebiliyor. Ancak her Covid-19 hastası semptom göstermek zorunda değil. Bazı durumlarda, insanlar enfeksiyonu hiçbir semptom göstermeden geçirebiliyor.
Belirti göstermeyen hastalar virüsü bulaştırabilir
Asemptomatik bir Covid-19 hastasının virüsü diğer insanlara bulaştırması imkansız değil. Bu yüzden semptomatik hastalar virüsü bulaştırmıyor diye kesin bir yargıya varmak çok güç. Dünya Sağlık Örgütü belirti göstermeyen Covid-19 hastalarının virüsü başkalarına bulaştırabildiğini, ancak bunun ne sıklıkla yaşandığını henüz tam olarak belirlenemediğini açıkladı. Asemptomatik olarak enfekte olan kişilerin virüsü bulaştırma olasılığının semptom geliştirenlere göre çok daha az olduğunu ifade eden Dünya Sağlık Örgütü, bunu tespit edebilmek için daha büyük popülasyonlarda araştırma yapılması gerektiğini söylüyor.
Dünya Sağlık Örgütü Covid-19 teknik lideri Maria Van Kerkhove de, asemptomatik vakaların virüsü bulaştırmayacağını söylemediklerini ve böyle bir ihtimal olduğunu belirtti. CDC de Covid-19 semptomu olmayan ve enfekte olduğunu bilmeyen kişilerin virüsü yayabileceğini söylüyor.
Asemptomatik hastalar aynı miktarda virüs taşıyor
Kore Cumhuriyeti'nde bir toplum tedavi merkezinde gerçekleştirilen bir araştırmada, izole edilen SARS-CoV-2 enfeksiyonlu 303 hasta incelendi. 303 hastanın 110'u (yüzde 36,3) asemptomatikti fakat asemptomatik hastaların 21'i (yüzde 19,1) izolasyon sırasında semptom geliştirdi. Araştırmada, semptomları olmayan kişilerin burunlarında, boğazlarında ve akciğerlerinde neredeyse semptomlu hastalar kadar çok miktarda virüs yer aldığı belirtiliyor. Ayrıca semptomsuz hastalar, semptomu olanlar kadar uzun süre virüs taşıyor. Araştırmada sonuç olarak SARS-CoV-2 enfeksiyonu olan kişilerin, semptomlarına bakılmaksızın toplumdan izolasyonu yapılması gerektiği öneriliyor.
Çin’de yapılan başka bir araştırma, asemptomatik hastaların virüsü içinde bulundukları odaya yayabileceğini gösteriyor. Araştırma boyunca özellikle asemptomatik bir hastanın bulunduğu tek bir odada dört bölgede SARS-CoV-2 virüsü tespit edilmiş. Asemptomatik Covid-19 hastalarının yakın temasta bulunduğu diğer insanlar için risk oluşturabileceği vurgulanıyor.
Ayrıca Britanya'da sokağa çıkma kısıtlamaları olduğu dönemde rastgele belirlenen 36 bin 61 kişi üzerinde bir araştırma yürütüldü. Yapılan testler sonucunda Covid-19 pozitif olduğu tespit edilen kişilerin yüzde 76,5'i test günü asemptomatikti. Araştırmaya dahil olan kişiler arasında hastalık belirtisi göstermeyen asemptomatik vakalar, pozitif sonuçlarda çoğunluğu oluşturuyor. Araştırmacılar asemptomatik yayılımı önlemek için daha çok test gerektiğini ifade ediyor.
Sürdürülen diğer araştırmalarda, SARS-CoV-2 ile enfekte olmuş olan kişilerde semptom bulunmamasının bulaşıcı olmadığı anlamına gelmeyebileceği belirtilerek, daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu söyleniyor.
CDC, henüz resmi olarak onaylanmasa da bir çalışma da yayınlamış. Bu çalışmada hava yolunda Covid-19 bulaşı risklerine odaklanılıyor ve SARS-CoV-2 virüsünün uçaktaki bir yolcuya bulaşmasının en makul açıklamasının, uçaktaki tuvaleti kullanan asemptomatik bir yolcu olduğu belirtiliyor. Ancak bu çalışma henüz bir ön çalışma ve resmi olarak yayınlanana kadar güncelleme gelebilir.
Belirti göstermeyen hastalar virüsü nasıl bulaştırıyor?
SARS-CoV-2 virüsü üst solunum yollarında özellikle burun ve ağızda yüksek düzeyde viral parçacıklar üretiyor. Bu viral partiküller insanlar öksürürken veya konuşurken havaya tükürük ve mukus damlacıkları ile bulaşıyor. Viral partiküller ateş, öksürük ya da nefes darlığı gibi Covid-19 semptomları olmaksızın muhtemelen her Covid-19 hastasında bulunduğu için semptomları olmayan insanlar da konuşurken damlacıklar ile virüsü yayabilir.
Asemptomatik yayılmayı sınırlamak için ne yapılmalı?
Covid-19 hastaları semptom göstermesine bakılmaksızın virüsü yayma potansiyeline sahip. Semptomu olmayan kişilerin Covid-19'u ne sıklıkla yaydığını anlamak zor olsa da, virüsün yayılımının önlenmesi için de yapılması gereken belirti göstermeyen hastaları tespit etmek. Asemptomatik vakaların oranını belirlemek, semptomları olup olmadığına bakılmaksızın insanları test etmekten ve daha sonra semptom geliştirip geliştirmediklerini gözlemlemekten geçiyor.
Yapılan araştırmalarda, Covid-19 hastalarının semptom gösterse de göstermese de virüsü yayma ihtimali oldukları için izole edilmeleri gerektiği öneriliyor.
Asemptomatik yayılmayı sınırlandırmak için alabileceğimiz önlemler ise farklı değil: Maske kullanmak, el hijyeni ve fiziksel mesafe. Araştırmalar bir kişinin öksürdüğünde tükürük buğusunun ağzından saatte yaklaşık 160 kilometre hızla sekiz metreye kadar ulaşabileceğini gösteriyor. Yani Covid-19’lu ve maske takmayan biri hapşırdığında, virüsü ortamda maske takmayan kişilere rahatlıkla bulaştırabilir. Bunun için maske takarak asemptomatik Covid-19 hastalarının virüs bulaştırma ihtimalini azaltabiliriz.
Asemptomatik hastalarla ilgili bir diğer tartışma ise, maske takan kişilerde SARS-CoV-2 enfeksiyonunun semptomsuz geçirme şansının daha fazla olup olmadığı.
Maskenin hastalığı semptomsuz geçirmeye neden olduğu iddiası
Yapılan bir araştırma, maskenin tamamen Covid-19’dan korumasa bile virüsün etkisini azalttığını söylüyor. Araştırmada, dünyada maske takma oranı arttıkça Covid-19’un hafif ve semptomsuz geçirme oranının da arttığı belirtiliyor. Maske kullanımı bu kadar yaygınlaşmadan önce hastalığın asemptomatik geçirilme oranı yüzde 15 iken; maske kullanımı yaygınlaştıktan sonra 16 farklı çalışmadan alınan ortalama ile bu oranın yüzde 40 ila 45’e kadar çıktığı saptanmış. Bu duruma kanıt olarak maske takılan ve takılmayan iki yolcu gemisi gösterilmiş. Maske takılmayan Diamond Princess’ta asemptomatik hasta oranı yüzde 20 iken, N95 maske takılan gemide asemptomatik hasta sayısının yüzde 81 olduğu belirtiliyor.
Maske kullanımının, enfekte olsanız bile hastalığın şiddetini azaltmaya yardımcı olabileceğini söyleyen bilim insanları da var. Yine de maske takmak hastalığı semptomsuz geçireceğimiz anlamına gelmiyor.
Yani maske takmanın hastalığın semptomlarını azalttığını söylemek için henüz erken. Bu durumun kanıtlanması için daha çok araştırma yapılması gerek.
Teyit maske kullanımı ile çeşitli iddiaları incelemişti:
İlginizi çekebilir: Büyüteç: Maske kullanımı etrafındaki yaygın sorular
İlginizi çekebilir: Maskenin işe yaramadığı hatta zararlı olduğu iddiası
İlginizi çekebilir: Dr. Bilgehan Bilge'nin maske kullanımı hakkındaki iddiaları
