Teyit’e ihbar olarak gönderilen ve sosyalmedyadaçokçapaylaşılanBayburtHavalimanı’nın 2 milyon yolcu garantili olarak inşaatına başlandığı iddia edildi.
Bayburt - Gümüşhane Havalimanı konusuna ek olarak, bir de çevre illerdeki havalimanlarının yolcu sayıları ile servis edilen iddia, Twitter’da 6 binden fazla paylaşım alırken 25 bin beğeni aldı.
Bayburt - Gümüşhane Havalimanı ihalesi ve o dönem yazılan haberler incelendiğinde iddia edilen “2 milyon yolcu garantili” iddiasının doğru olmadığıanlaşılıyor. Buna ek olarak çevre illerin yolcu sayıları olduğu iddiasıyla paylaşılan sayıların da doğru olmadığı, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’nün verileri incelendiğinde görülüyor.
Bayburt - Gümüşhane Havalimanı’nda 2 milyon yolcu garantisi yok
Yolcu garantisi uygulaması, Yap-İşlet-Devret (YİD) modellerinde kullanılan bir uygulama. 8 Haziran 1994’te yayınlanan 3996 numaralı kanunda belirttiği gibi, YİD modelinde inşaatı yapan şirket, inşaat için herhangi bir ödeme almıyor. Sonrasında işletme hakkını alan şirket, devletten garanti bir mal veya hizmet talep ediyor. İşletmenin anlaşılan miktara ulaşmaması durumunda, devlet kendi bütçesinden farkı ödemek ile yükümlü oluyor.
2018 yılında bahsi geçen havalimanı ile ilgili Hürriyet ve çeşitlihaber siteleri tarafından yapılan haberlere göre Bayburt - Gümüşhane Havalimanı için 285 milyon TL bütçenin ayrılmış olduğu ve 2 milyon yolcu kapasiteli bir havalimanı yapılacağı yazılıyor. Fakat haberlerde havalimanının YİD modeline göre yapılıp yapılmayacağından bahsedilmezken, 2 milyon yolcu garantisi verildiğine dair bir bilgi de bulunmuyor.
Erdoğan’ın 2018 yılında duyurduğu Bayburt - Gümüşhane Havalimanı projesinde yine 2 milyon yolcu kapasiteli bir havalimanından bahsedildiği görülüyor.
23 Mart 2018 yılında yayımlanan Kamu İhale Bülteni'ne bakıldığında, Bayburt-Gümüşhane Havalimanı Altyapı Ve Müteferrik İşler İnşaatı İşi İhalesi’nde sözleşmenin bedeli ve yüklenici firma gözüküyor. Sözleşmenin 174 milyon TL’ye Onur Taahhüt Taşımacılık İnş. Tic. San. A.Ş. ve İmaj Altyapı Üst Yapı San. Tic. A.Ş. İş Ortaklığına verilmiş olduğu anlaşılıyor. İhale dosyasında YİD modelinden ve garanti yolcu sayısından da bahsedilmiyor.
Onur Grup firmasından bir yetkili ile görüşen Teyit, havalimanının Yap-İşlet-Devret modelinde yapılmadığı için, “yolcu garantisi” olmadığını dile getirdi. İhale sonucu devletin ödenek sağladığı inşaatın devam ettiği bilgisini verdi.
Havalimanının “2 milyon yolcu garantili”olduğu iddiası, sosyal medya haricinde herhangi güvenilir bir kaynakta yer almıyor. Fakat “2 milyon yolcu kapasiteli”ile benzerliği, bu konuda bir anlam karmaşası yaşanmış olabileceğine işaret ediyor.
İddiadaki diğer veriler de yanlış
İddiada Bayburt - Gümüşhane Havalimanı’na ek bir de çevre illerdeki havalimanlarının 2018 yolcu sayılarının paylaşıldığı görülüyor. Bu sayıların, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’nün (DHMİ) verileriyle karşılaştırılmasıyla, doğru olmadığı sonucuna ulaşılıyor.
Paylaşıma detaylı bakıldığında, DHMİ web sitesine göre, Twitter üzerinden paylaşılan verinin 2018 yıl sonu verisi değil, 2018 Haziran ayı sonu verisi olduğu görülüyor.
Bayburt - Gümüşhane Havalimanı’nın 2 milyon yolcu kapasiteli olmasının çevre illere bakıldığında beklenmedik bir durum olmadığı da görülüyor. Trabzon, Samsun, Erzincan ve Ordu-Giresun havalimanları kapasitelerinin, DHMİ’nin sitesindeki verilere göre 2 milyon veya daha fazla oldukları anlaşılıyor.
Fakat bu illerin 2018 nüfus verilerine bakıldığında Bayburt’a göre daha fazla nüfusa sahip olduğu anlaşılıyor. Trabzon’da 807 bin nüfus ile havalimanında 4 milyon yolcu, Samsun’da 1.3 milyon nüfus ile 1.7 milyon yolcu, Erzincan’da 236 bin nüfus ile 240 bin yolcu trafiğinin olduğu ve son olarak Ordu ve Giresun illerinde toplam 1.2 milyon nüfus ile bu iki kentin havalimanında 1 milyon yolcunun gidip geldiği anlaşılıyor.
Bayburt - Gümüşhane Havalimanı’nın, her iki kentin kullanması amacıyla yapıldığı duyrulmuştu.Çevre illerde havalimanına sahip ve nüfus oranı bakımından Bayburt - Gümüşhane’ye yakın olan Erzincan’da nüfus 236 bin ve ilin 3 milyon kapasiteli bir havalimanı var. Bayburt ve Gümüşhane illerinin nüfus toplamları 244 bin ve 2 milyon kapasiteli bir havalimanı yapılıyor.
DHMİ’nin sitesine göre Erzincan Havalimanı’nın inşaatı 2011 yılında tamamlanmış. İlk sene 240 bin yolcunun giriş ve çıkış yaptığı havalimanında, bu sayı 2018 yılında 500 bine yükseldi. Erzincan Havalimanı3 milyon yolcu kapasitesine sahip ancak havalimanını kullanan toplam yolcu sayısı 3 milyona ulaşamıyor. Bu veriler referans alınarak, Bayburt - GümüşhaneHavalimanı çevre illerdeki havalimanlarıyla karşılaştırıldığında 2 milyon kapasitenin orantısız olduğunu söylemek mümkün, fakat beklenmedik de değil.
Havalimanının 2 milyon yolcu kapasiteli olması ne demek?
Havalimanlarının açılışlarında veya reklamlarında gündeme gelen yolcu kapasitesi, herhangi bir zamanda terminalde bulunabilecek yolcu sayısını göstermiyor. Havalimanının yıllık karşılayabileceği yolcu sayısını gösteriyor. Örneğin, Erzurum Havalimanı’nın yolcu kapasitesi 2 milyon, fakat 2018 yıl sonu verisine bakıldığında bu sayının altında kalındığı görülüyor.
Yolcu kapasitesi hesaplamak için bir çok yöntemin kullanıldığı, 2014 yılında yayımlanan “Defining and Measuring Aircraft Delay and Airport Capacity Thresholds” adlı kitapta anlatılıyor. Havalimanı kapasitesini hesaplarken, terminal geometrisi, çevresel etkiler ve ekonomik etkilere dikkat edildiği belirtiliyor. Fakat sadece yıllık kapasiteye bakılmaması gerektiği, dakikalık, günlük ve belli periyotlarda yolcu kapasitesinin incelenmesi gerektiği de ekleniyor. Kitap, yıllık yolcu kapasitesinin sadece havalimanlarının karşılaştırılması için ideal bir sayı olduğundan bahsediyor.
Yap-işlet-devret modeli nedir?
Devletin ayırdığı bütçe ile yapılan Bayburt - Gümüşhane Havalimanı’nda YİD modeli görülmüyor, yapılan ihaleyi kazanan firmalara devlet bütçesinden ödenek sağlanarak inşaatın gerçekleştirildiği anlaşılıyor. Ancak YİD modelini özetlemek gerekirse YİD modeli, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Fırat Kalkınma Ajansı’na ait internet sitesinde“Yap İşlet Devret Modelinde Uygulanan Usul Ve Esaslarin Kalkınma Ajansları Açısından Analizi” başlıklı yazısında, “İleri teknoloji veya yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen özel bir finansman modeli olup, yatırım bedelinin (elde edilecek kar dâhil) sermaye şirketine veya yabancı şirkete, şirketin işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesini ifade etmektedir.” olarak açıklanıyor.
Bahsedilen garanti yolcu miktarına örnek vermek gerekirse, Osmangazi Köprüsü için yılda 14.6 milyon araç garanti edilmiş. Bu sayının altında kalması halinde devlet farkı kapatmak ile yükümlü oluyor.
Sonuç olarak, Bayburt - Gümüşhane Havalimanı Projesi’nde iddia edildiği gibi 2 milyon yolcu garantisi verilmediği; sadece 2 milyon yolcu kapasiteli bir havalimanı inşa edildiği anlaşılıyor. Buna ek olarak çevre illerde bulunan havalimanlarının yolcu sayıları çarpıtılmış, altı aylık veri, tüm yıl için geçerliymiş gibi iddia edilmiş.
Havalimanlarının 2018 yolcu sayıları ve “2 milyon yolcu kapasitesi” cümlesi çarpıtılarak servis edilmiş. Bu nedenle bu iddia en yaygın 7 yanlış bilgi türündençarpıtma başlığı altında değerlendirilebilir.
