Sosyal medyada yer alan paylaşımlarda balıkların içinden çıkan yumurta ve pirinç benzeri bezelerin balığın kanserli olduğunu gösterdiği iddia edildi. Sağlık Bilgileri isimli Facebook sayfasında 71 bin kez paylaşım alan iddia, aynı zamanda CanlıMedyam isimli başka bir Facebook sayfasında ise 49 bine yakın kez paylaşıldı.
Balıkların içinden çıkan yumurta ve pirinç benzeri beyaz bezeler, net bir şekilde fark edilecek kadar büyükler.
Türkiye’de balıkçılık ve bununla birlikte balık tüketimi önemli bir yer tuttuğu için sosyal medya kullanıcılarının hemen ilgisini çeken iddia, aynı zamanda da sağlıklarının tehdit altında olduğunu düşünen kullanıcılar arasında paniğe yol açtı. Çünkü iddiada söz edilen beyaz bezelerin balığın kanser olduğunu gösterdiği iddiası ortaya atıldı ve üstelik yenirse sağlık açısından ciddi problemler oluşturacağı söylendi.
Bezeler balıklardaki bir tür parazitten kaynaklanıyor
Ancak ortaya atılan bu iddia doğru değil. Görseldeki balıklarda bulunan beyaz bezeler balıklarda oluşan kanser hücreleri değiller, balıklardaki bir tür parazitten kaynaklanarak oluşmuş beyaz kistler.
Balıkların bu beyaz kistleri üretmesinin sebebi Glugea denilen mikrosporid bir parazit. Glugea, birçok organizmada bulunabilen ama baskın olarak balıklarda bulunan bir parazit ve balığın cinsine göre isimlendirilebiliyor. Örneğin görseldeki balıklar sardalya olduğu için parazitin ismi ise Glugea sardinellensis.
Robert J. Flynn’in Laboratuvar Hayvanlarındaki Parazitler isimli kitabında bu kistlerden bahsediliyor ve neden bu şekilde beyaz ve gözle görülür halde oldukları açıklanıyor.
“Konak hücre, yapısını ve şeklini değiştirdiğinde Xenoma denilen bir büyüme gerçekleşir ve parazit ile fiziksel olarak bütünleşir. Sitoplazmik sıvının içerikleri parazit tarafından değiştirilir. Konak hücrenin yüzeyi daha fazla emilim sağlamak için değişime uğrar. Konak hücre aşırı büyük hale gelir ve bu yüzden Xenomalar genellikle gözle görülür beyazımsı kistler şeklindedir.”
Cezayir’de Ticaret Bakanlığı’na bağlı Tüketici Koruma Organizasyonu tarafından parazitle enfekte olmuş balıklar üzerinde yapılan testlerden ortaya çıkan tespit üzerine, parazitle enfekte olmuş balıkların parazitli kısımları atılıp iyice temizlenip yenildiğinde, sağlık açısından hiçbir zararı olmadığı açıklandı.
"Birçok uzmanla görüştükten sonra, Cezayir Örgütü’nün tüketicinin korunması ve rehberliğine ilişkin sağlık kurulu ve çevresindekiler sardalyalardaki beyaz topların parazit olduğunu onayladı. Araştırmalar sonucunda bu parazitler Glugea sardinellensis olarak tanımlanmıştır ve balıktan temizlendikten sonra yenilmesi insan sağlığı için bir tehdit oluşturmuyor. Parazitlerin yaygınlaşması yıllık sezona ve sardalyaların boyutuna bağlı. Küçük boyutlu sardalyaların parazite yakalanması daha kolay. Özellikle 10-12 cm uzunluğundaki sardalyalarda son zamanlarda çok sayıda parazit bulunmasının sebebinin de aslında bu olduğu belirtiliyor.
Annaba Üniversitesi’nde Su Kültürü ve Balık Patolojisi Araştırma Laboratuvarı yöneticisi olan ve balık hastalıklarında uzmanlaşan, bilgilerini kullanarak organizasyon ve tüketiciler açısından bu durumu açıklığa kavuşturan Mdour Abdul Rifiq’e teşekkür ederiz."
Yukarıdaki açıklamada beyan edildiği üzere, Glugea parazitine yakalanmış balıkların kanser hücreleri ile hiçbir ilgisi bulunmuyor. Balıklar parazitten temizlendikten sonra sağlık açısından hiçbir zararı olmadan yenilebilir.
İskenderun Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi araştırma görevlisi olan Alper Yanar, Teyit’e balıkların içerisindeki bezelerin kanserle ilgisi bulunmadığını aktardı:
"İddiaya konu olan fotoğraf sosyal medyada 26 Ekim 2017’de Yeni Delhi, Hindistan'da yayılmaya başlamış tespit ettiğim kadarıyla. Fotoğraftaki balıkların tanımlanmayan bir hastalığı olduğu iddia edilmiş. Farklı şekillerde de internette yayılmış. Resimdeki yumurta benzeri yapıların aşırı büyük yumurta olduğunu, bu balıkların Muscat, Umman'dan yakalandığı ve deniz kirliliği yüzünden bu halde olduğu, bu balıkların kanser olduğu gibi iddialar var. Resimde görülmekte olan birçok küçük küreciğin toplu halde bulunduğu yapı balığın gelişmekte olan yumurtalarıdır. Diğer büyük kürecikler ise "Glugea" cinsine ait, mikrospor bir parazitin neden olduğu bir görüntüdür. Mikrosporlar 150 yıldır bilinmektedir ve bugüne kadar tanımlanmış 1500'den fazla türü bulunmaktadır. Hemen hemen birçok balık türünde (ve hayvan türlerinde) görülmektedir. Balığın dokusundaki hücreleri ele geçirerek fotoğrafta görülen bu kürecik benzeri yapıyı meydana getirirler.
Balıktan insana bulaştığına dair bir kayıt bulunmamaktadır. Ayrıca mikrospor türleri kendilerine özgü hedef organda bulundukları için, iç organlarda bulunan bu türün kas içinde gelişmesi de beklenmez. Ayrıca ülkemizde balığın çiğ değil pişirilerek tüketildiği göz önünde bulundurulduğunda sağlık açısından bir problem yaratmayacağını düşünmekteyim. Tüm bu bilgilere ek olarak glugea Türkiye’de yaygın olan bir cins değildir. Sonuç olarak fotoğraftaki balıkların kanser olduğu ve insan sağlığını etkilediği bilgisi doğru değil."
Haber Malezya gibi ülkelerde de yayılmıştı
Haber sadece Türkiye’de yaygın değil aynı zamanda Malezya gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde de yaygınlaşmış ve deniz kirliliğinden dolayı balıkların toksik atık ve ağır metallerle enfekte olduklarını iddia eden haberler var. Aynı şekilde yukarıda bahsedilen ülkeler, balıkların üzerindeki yumurta ve pirinç benzeri beyaz bezelerin kansere neden olduğu iddialarını içeren haberlerin yalan haber olduğunu birkaç internet sitesi üzerinden doğrulamış.
