Myanmar'daki Müslüman azınlık Rohingyalar ile Myanmar Ordusu arasında Myanmar'ın batısındaki Arakan eyaletinde 1947’den bu yana yaşanan sıkıntılar son günlerde tekrar gündeme geldi. BBC’nin haberine göre 5 Eylül’de 35 bin kişinin Bangladeş’e sığındığı, 25 Ağustos’tan bu yana ise 123 bin kişinin Arakan’daki şiddet olayları yüzünden bölgeden ayrıldığı belirtiliyor. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres de bölgede yaşanan durumun tüm bölgenin istikrarını etkileyeceğini ve bölgede etnik temizlik riskinin bulunduğunu açıkladı. Göçmenlerden biri CNN’e, Myanmar ordusu ile birlikte hareket eden sivil budistlerin hasır kulübelerini yaktıklarını söyledi.
Sosyal medyada konuyu gündeme getirme amacıyla kullanılan fotoğrafların büyük çoğunluğu ise Arakan’dan değil. Arakan’daki Müslüman katliamını gösterdiği iddiasıyla paylaşılan yanlış fotoğrafları derledik.
1) Fotoğraf, Çin’deki bir deprem sonrasından
2010 yılının Nisan ayında Çin’in Qinqhai bölgesinde gerçekleşen 7.1 şiddetindeki depremin ardından bin 144 kişi hayatını kaybetmişti. Tibetli rahipler, yaralılar için aşevleri oluştururken, hayatını kaybeden 700 kişi dini törenle yakılmıştı. Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan bu fotoğraflar 17 Nisan’daki yakım töreni sırasında çekilmişti.
2) Fotoğraf, 2010’dan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde gerçekleşen bir kazadan
Arakan’dan olduğu iddia edilen bir diğer fotoğraf 2010 yılında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin doğusunda bulunan Sange kasabası üzerinden geçen bir akaryakıt tankerinin ters dönüp patlamasının ardından çekilmişti.
210’dan fazla kişinin ölümüne sebep olan kazanın ardından çekilen fotoğraf yıllardır farklı çatışmalara ve olaylara yanlış atıf ile kullanılıyor.
3) Fotoğraf 2003’ten Endonezya’dan
Bu fotoğrafın da Arakan’dan olduğu iddiası doğru değil. Fotoğraf, 2003 yılında Endonezya’nın Aceh bölgesinde çekilmiş ve ödül almıştı. Fotoğraf, Özgür Aceh Hareketi ile devlet kuvvetleri arasında devam eden çatışmalar sırasında öldürülen bir sivili ve annesini gösteriyor.
4) Fotoğraf 2010’dan Haiti’den
AFP muhabiri Olivier Laban-Mattei tarafından çekilen ve World Press Photo’ndan 2011 yılında birincilik ödülü alan fotoğraf 2010 yılında Haiti’de çekilmişti. Fotoğrafta 12 Ocak 2010’da gerçekleşen Haiti depreminin ardından Port-au-Prince hastanesinin morgu görülüyor.
5) Fotoğraf, 1994 Ruanda Soykırımı’ndan
Fotoğraf, Albert Facelly isimli Fransız fotoğrafçı tarafından 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutu'nun, aşırı uç Hutular tarafından öldürüldüğü 1994 yılında çekilmiş, World Press Photo tarafından ikincilik ödülüne layık görülmüştü.
6) Fotoğraf Hindistan’dan bir karete gösterisinden
Fotoğrafın Myanmar’ın Arakan bölgesindeki Müslümanlara işkence yapıldığını gösterdiği iddiası doğru değil. Söz konusu fotoğraf 2009 yılında Hindistan’da bir devlet okulundaki karate gösterisi sırasında çekilmişti. Bu fotoğrafla ilgili daha detaylı analize buradan ulaşabilirsiniz.
7) Fotoğraf 2004’ten Tayland’tan
Tayland’ta Müslümanların yaşadığı Tak Bai bölgesinde 2004 yılının Ocak ayında başlayan gösteriler 500 kişinin ölümüne sebep olmuştu. Bu fotoğraf da Ekim 2004’te aynı bölgede çekilmişti. Fotoğrafta, Tak Bai protestocularının polis tarafından tutuklandığı anı gösteriyor.
8) Fotoğraf 2008 Nargis Kasırgası’ndan
Suda boğulmuş çocukların görüldüğü bu fotoğraf ise Myanmar’dan olmakla birlikte, 2008 yılında ülkeyi vuran Nargis Kasırgası’nın ardından çekilmişti. Vatandaşlar tarafından çekilen ve CNN’e gönderilen fotoğrafa benzer başka görsellere YouTube’da yer alan videolarda da rastlamak mümkün.
9) Fotoğraf 2004 yapımı bir filmden
CHP Milletvekili Sezgin Tanrıkulu ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Betül Sayan Kaya’nın da Twitter hesaplarından paylaştığı fotoğrafın Arakan’dan olduğu iddiası doğru değil. Fotoğraf, 2004 yapımı Luis Mandoki’nin Voces inocentesisimli filminden bir sahne.
10) Fotoğraflar Çinli çocukların Olimpiyat eğitimlerinden
Bu fotoğraflar da, Çin’de olimpiyatlara hazırlanan çocukların eğitimlerinde çekilen görüntülere ait. Barcoft Media tarafından servis edilen fotoğraflar 2012’de Çinli çocukların olimpiyatlara nasıl hazırlandığını gözler önüne sermiş tartışmalara sebep olmuştu. Konuyla ilgili hazırlanan “Little Big Dreams” isimli bir belgesele YouTube’dan ulaşmak mümkün.
11) Fotoğraf 2012’den Tibet’ten
Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan bir diğer fotoğraf ise 2012 yılında Tibet’te kendini yakarak Çin yönetimini protesto eden bir kişiyi gösteriyor. Jampa Yeşi adlı Tibetli genç, Çin yönetiminin politikalarını protesto etmek için kendini ateşe vermiş ve elli metre koştuktan sonra çevredekilerin yardımıyla söndürülmüştü. Fotoğraflar, AFP muhabiri Manish Swarup’a ait.
12) Başsız kalan çocuk görüntüsü Kamboçya’da 2015 yılında gerçekleşen bir kazadan
Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan diğer bir fotoğraf ise 2015 yılında Kamboçya’nın Oddar Meanchey bölgesinde gerçekleşen bir trafik kazasının ardından çekilmişti. Ayrıca fotoğraf daha önce IŞİD’in gerçekleştirdiği bir saldırıdan olduğu iddiasıyla sosyal medyada paylaşılmış, farklı doğrulama çalışmalarıyla yalanlanmıştı.
13) Video, Kamboçya’dan bir çocuğa işkence görüntüsü
Arakan’dan olduğu iddia edilen video ise 2016 yılında Kamboçya’da bir çocuğa işkence yapıldığını gösteriyor. Videonun internette paylaşılmasının ardından olayla ilgisi olduğu düşünülen üç kişi tutuklanmıştı. Fransız doğrulama sitesi Observers da 2016 yılında yayınladığı bir analizle videonun Arakan'dan olmadığını belirtmişti.
14) Fotoğraf 2012’de Çin’de gerçekleşen bir trafik kazasından
Arakan’da yaşanan olayların sorumlusu olarak gösterilen Khin Nyunt’un da içinde bulunduğu aracın kaza yaptığını gösterdiği iddia edilen görüntüler 2012 yılında Çin’de gerçekleşen bir trafik kazasından. 35 keşişin yaralandığı kazaya ait fotoğraflar 2012 yılından beri internette dolaşım halinde. Fotoğrafların ilk olarak paylaşıldığı esanguide.com isimi siteyi incelemek mümkün. Ayrıca, fotoğrafların Arakan’daki olaylarla alakalı olmadığını doğrulayan bir doğrulama yazısına da ulaşılabiliyor.
15) Fotoğraf 2010’daki Haiti depreminden
Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan söz konusu fotoğrafın 2010 yılında Haiti’de meydana gelen depremden sonra çekildiği görülebiliyor. Yine depremin ardından çekilen fotoğrafların derlendiği Getty Images’ta aynı yerden farklı bir fotoğrafa ulaşmak mümkün.
16) Fotoğraf Tayland’da yaşanmış bir çocuk istismarından
Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraf 2015 yılından beri dolaşımda olan ve Tayland’ın Nakhon Pathorn bölgesinde yaşanmış bir şiddet olayından. 7 yaşındaki Taylandlı çocuğun uğradığı şiddet sonrasında koruma altına alındığı ve yetkililerin harekete geçtiği belirtiliyor. Bölgede çocuk istismarının yoğun olarak yaşandığı da haberde dikkati çekiyor. Konu hakkındaki haberlere başka sitelerde de rastlamak mümkün.
17) Fotoğraf 2016’dan Myanmar’da feribot kazasından
Sosyal medyada ve haber sitelerinde paylaşılan fotoğraf 17 Ekim 2016’da Myanmar’da gerçekleşen bir feribot kazasından. Myanmar’da yayın yapan Eleven Broadcasting isimli medya organında yer alan haberde kayıp yirmi cansız bedenin bulunduğu belirtilmişti. Farklı sosyal medya hesaplarında paylaşılan fotoğraflarla da bu fotoğrafın feribot kazasından olduğunu görebilmek mümkün.
18) Fotoğraf Pakistan’ın Lahore kentinde bulunan bir su kanalından
Arakan’dan olduğu iddiasıyla paylaşılan ve yüzlerce kişinin bir su kanalındaki yürüyüşünü gösteren fotoğraf Pakistan’ın Lahore kentinden. Pakistan’ın ikinci büyük kenti olan Lahore’daki kanal oldukça ünlü. Halkın serinlemek ve eğlenmek için sık sık ziyaret ettiği kanalın fotoğraflarına ulaşmak mümkün. Fotoğrafın aslına ulaşılamasa da diğer fotoğraflar yardımıyla Kanal’ın coğrafi yapısı ve kişilerin günlük kıyafetleri göz önüne alındığında söz konusu yerin Arakan olmadığı söylenebilir. Bir kullanıcının 2016’da YouTube’a yüklediği bir videodan kanalı ve fotoğrafın çekildiği açıyı görmek mümkün. Son olarak Fransız doğrulama sitesi Observers’in Arakan’daki yanlış fotoğrafları incelediği analizinde de fotoğrafın Lahore kanalından olduğu belirtiliyor.
Editörün notu: Analizde yer alan son iki madde Fransız doğrulama kuruluşu Observers’la işbirliği yapılarak tespit edilmiştir.
