Twitter’da 26 Ağustos 2019’da bir kullanıcı tarafından paylaşılan iddiaya göre yeni açılan İzmir-İstanbul Otoyolu’na ambülanslar giremiyor. Twitter kullanıcısının paylaşımı sonucu aynı iddia Instagram ve Facebook’ta da paylaşıldı ve Teyit’e ihbar olarak gönderildi.
Twitter kullanıcısı bahsi geçen otoyola ambülansların girememesi sebebiyle bir kişinin hastaneye yetiştirilemediğini ve hayatını kaybettiğini de belirtti. İlgili tweet kaldırılmadan önce söz konusu paylaşım yaklaşık 7 bin 100 retweet ve 33 bin beğeni almıştı. Daha sonra Twitter hesabını da kapatan kullanıcı iddia konusu olay hakkında şu açıklamalarda da bulunmuştu:
Ancak yukarıdaki tweette aktarılan olayın yaşanıp yaşanmadığı belirsiz. Soma’daki yerel gazetecilerle iletişime geçen Teyit, söz konusu hastayı nakleden ambülansın sorunsuz bir şekilde otoyoldan geçtiğini ve kalp-damar rahatsızlığı bulunan bir kişinin sağlıklı bir şekilde İzmir Dokuz Eylül Hastanesi’ne nakledildiğini öğrendi. Fakat hastanelerle yapılan görüşmelerde güvenlik sebepleri ile 3. kişilerle hasta bilgileri paylaşılamadığından söz konusu olay doğrulanamadı.
Ambülansların İzmir-İstanbul Otoyolu’na ücret ödemeden giremediği iddiası ise doğru. Her ne kadar ambülanslar Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) işlettiği otoyollardan hiçbir ücret ödemeden geçebiliyorlarsa da İzmir-İstanbul Otoyolu’nu KGM işletmiyor.
Yap-İşlet-Devret Modeli (YİD) ile hayata geçen otoyol, Otoyol A.Ş. isimli şirket tarafından işletiliyor. Yasal düzenlemelerde YİD modeli ile yapılan yollarda ambülansların geçme usulleri ile ilgili KGM’nin işlettiği yollardan farklı bir durum olduğu belirtiliyor. Adı geçen yolda “otoyol” üzerinde gerçekleşen kazalarda eğer kolluk kuvvetleri hastane aracı çağrıyorlarsa ambülanstan herhangi bir ücret alınmıyor. Eğer şehirler arası nakil söz konusu ise de ambülanslar, araçları üzerindeki HGS pulları sayesinde yolları kullanabiliyorlar. Ambülansta HGS pulu bulunmadığı durumlarda ücretsiz geçiş hakkı için ambülans görevlilerinin gişe operatörlerine acil bir durumun söz konusu olduğunu belirtmeleri gerekiyor.
Yap-İşlet-Devret Modeli ile işletilen otoyollarda ambülanslar ücret ödüyorlar
Otoyol A.Ş. isimli şirketin internet sitesinden 27 Eylül 2010 tarihinde imzalanan bir sözleşme ile yolun, adı geçen şirkete Yap-İşlet-Devret Modeli ile yaptırıldığı öğreniliyor. Yani Otoyol A.Ş. belirli bir süre boyunca yolun işletmesini devletten aldığı yolcu sayısı garantisi sözü karşılığında elinde bulunduruyor. Bunun karşılığında ise tüm giderleri ile birlikte yolun yapımını üstleniyor. Söz konusu model, yapımı büyük sermaye gerektiren işlerde tercih ediliyor.
KGM’nin hizmetlerinin işleyişini düzenleyen kanunun 14. maddesi 3. fıkrasında YİD modeli ile gerçekleştirilen projelerde geçiş ücreti konusunun KGM ve Otoyol A.Ş. arasında yapılan özel sözleşme ile düzenleneceği bilgisi bulunuyor. İnternet üzerinden yaklaşık 11 milyar Türk Lirası değerindeki sözleşmenin ayrıntılarına ulaşılamıyor. Bu sebeple Teyit, Otoyol A.Ş.’ye ulaştı.
Şirket yetkilisi KGM ile yaptıkları sözleşmeden kaynaklı ambülansların geçişleri için normal otoyollardan farklı bir durumun söz konusu olduğunu açıkladı. Açıklamaya göre ambülanslar eğer otoyol üzerinde gerçekleşen bir kaza olduğunda kolluk kuvvetleri tarafından çağrılıyorsa geçiş icin herhangi bir ücret alınmıyor. Fakat bunun dışındaki durumlarda ambülanslar HGS ile bu otoyolları kullanabiliyor. Yani iddia konusu olaydaki gibi nakil işlemlerinde de ambülanslar HGS’leri aracılığıyla ücret ödeyerek yolu sorunsuz bir şekilde kullanabiliyorlar.
Otoyol A.Ş. yetkilisi ambülansta HGS’nin bulunmadığı durumlarda bunun bir istisnasının olabileceğini de ekledi. İstisnaya göre eğer gerçekten acil bir vaka mevcutsa otoyolun gişe operatörlerine ulaşıldığında yine o an için herhangi bir ücret ödenmeden geçilebiliyor. Bu geçişlerde ücret için bir fiş kesiliyor. Kesilen fişler ise 15 gün içerisinde şirkete ödenmek zorunda.
Bu bilgiyi teyitlemek için Teyit, öncelikle İzmir Acil Servis Müdürlüğü’ne ulaştı. Ancak müdürlük bu konuda bakanlığın daha iyi bir açıklama yapabileceğini belirtti. Teyit, Sağlık Bakanlığı Acil Servis Daire Başkanlığı’na da ulaştı. Başkanlıktaki ambülans hizmetleri birimi çalışanı, ambülansların YİD modeli ile yapılan otoyolları sorunsuz kullanabildiklerini ve şimdiye kadar kendilerine bu yönde iletilen herhangi bir problemin olmadığını belirtti. Yapılan görüşmede ayrıca şehirlerarası otoyolları kullanan tüm ambülansların HGS sistemine girebilmeleri için bir pul sahibi oldukları ve HGS ücretlerinin de bakanlığın İl Sağlık Müdürlüklerine aktarılan bütçe kaleminden alındığı öğrenildi. Daire başkanlığının açıklamasına göre de acil durumlar söz konusu olduğunda ambülanslar bekletilmiyor.
Benzer iddialar daha önce de medyada yer almıştı
Ambülansların HGS sistemine dahil edileceklerine dair haberler 2016 yılında medyada yer almıştı. İzmir-İstanbul Otoyolu’nun bir parçası olan Osmangazi Köprüsü’nden geçen ambülanslardan normal araç ücreti alındığı Ray Haber’in Ağustos 2016’da yayımlanan bir haberinden görülebiliyor. Aynı ay Hürriyet’te yer alan başka bir haberde Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Hasan Aydınlık imzasıyla birimlere gönderilen yazıda ambülanslara HGS takılması gerektiği belirtilmiş.
Fakat HaberTürk’te Kasım 2017’de yer alan bir haberde İzmir’de görev yapan ve hasta nakil amacıyla Yavuz Selim ve Osmangazi Köprülerini kullanan bazı şoförlere ceza makbuzu yazıldığı iddia edilmişti. İddiaya göre YİD modeli ile işletilen köprülerden geçip ücret ödemeyen ambülanslara kesilen makbuzların ambülansların şoförleri tarafından ödenmesi istenmiş. Cezanın makbuzunundaki miktarın ise ilgili birime götürüldükten sonra 15 gün içerisinde şoförlerin hesabına geri yatırılacağı bilgisi de haberde yer alıyor.
Hem ambülansların YİD modeli ile işletilen otoyol ve köprülerde ücret ödemek durumunda bırakılmasına hem de ceza kesilme durumlarında şoförlerin bu cezayı kendilerinin ödemek zorunda kalmasına Türk Sağlık Sen İzmir 1 No’lu Şube Başkanı Ahmet Doğruyol itiraz etmiş. Doğruyol, KGM ile şirketlerin arasında yapılan sözleşmelerde bu konuya değinilmesi gerektiğini belirtmiş.
Otoyol A.Ş.’nin internet sitesinden Soma-İzmir arasındaki yolu kullanan bir ambülansın ödemesi gereken ücret hesaplanabiliyor. Sitedeki hesaplayıcıdan bu miktarın 79.30 lira olduğu görülebiliyor.
Sadece ambülanslar değil diğer devlet birimleri için de benzer ücret ödeme durumları mevcut. Hürriyet’ten İsmail Saymaz’ın 9 Aralık 2016 tarihli bir haberinde İstanbul Emniyeti’nin, bünyesindeki araçlara Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi Köprülerinden yapılan geçişlerin ve buralarda kesilen cezaların emniyet tarafından ödenmeyeceğini belirttiği bilgisi bulunuyor. Yani bazı devlet birimleri için otoyol ücretleri fazla gelebiliyor olabilir.
İddiadaki olayın yaşanıp yaşanmadığı “belirsiz”
Teyit, Soma’dan İzmir’e nakledilmek isterken nakil ambülansının ücretli otoyola girememesinden dolayı hayatını kaybeden bir hasta olup olmadığını öğrenmek için Soma’daki yerel gazetecilerden yardım istedi. Soma Olay Gazetesi, söz konusu olayın yaşanıp yaşanmadığı konusunda Teyit’e yardımcı oldu. Olay Gazetesi, Soma Devlet Hastanesi’ndeki kaynaklarının yardımı ile yukarıdaki tweetin paylaşıldığı haftada (20-26 Ağustos 2019) Soma’dan nakledilen herhangi bir hastanın olup olmadığını hastaneye sordu. Olay Gazetesi’nin elde ettiği bilgilere göre hastane, 23 yaşında kalp ve damar hastalığı bulunan bir hastanın bu tarihler arasında İzmir’e nakledilmek üzere otoyola çıktığını ifade etmiş. Hasta sorunsuz ve sağlıklı bir şekilde İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’ne nakledilmiş. Ambülansın otoyolu kullanmasında ise hiçbir aksilik yaşanmamış. Fakat hastanın tam ismi yerel kaynaklardan öğrenilemediği için bu bilgi Dokuz Eylül Hastanesi’nden teyitlenemedi. Hastaneler güvenlik sebepleri nedeniyle tam adı verilmeyen kişilerin bilgilerini 3. kişilerle paylaşamıyorlar.
Olaydaki ambülansın otoyol ücreti ödemek zorunda kalıp kalmadığı bilgisi de belirsiz
Otoyol A.Ş. ile yapılan telefon görüşmesinde araçların İzmir-İstanbul Otoyolu’na giriş yaptıkları gişelerde hem nakit gişesinin hem de otomatik HGS gişelerinin olduğu öğrenildi. İddia olayda ambülansın hasta nakli için Soma’dan İzmir’e gittiği söyleniyordu. Soma’dan otoyola geçişte araçların kullandığı gişe aşağıda görülebiliyor. Soma gişelerinin Temmuz 2019’daki haline Google Haritalar’dan ulaşılabiliyor. Gişede hem nakit gişesi hem de 4 adet HGS/OGS sistemi gişesi bulunuyor.
Otoyol A.Ş. ile yapılan görüşmede otoyol üzerindeki her gişe noktasında nakit gişesinin de bulunduğu öğrenildi. Otoyolları kullanan ambülansların HGS sistemine entegre oldukları çeşitli haberlerden anlaşılabiliyor. Ama olay sırasında ambülansın HGS’si bulunmayabilir. Böyle bir anda geçiş sırasında araç durdurularak ücret ödemek durumunda olduğu söyleniyor.
Olayda bahsedilen ambülans HGS sistemine entegre olmuş olsa da Otoyol A.Ş.’den edinilen bilgiye göre 4 Ağustos 2019’da açılan Soma gişelerinde 3 Eylül 2019 tarihine kadar bir asfaltlama çalışması devam ediyordu. Bu çalışma sırasında ambülans trafikte zaman kaybetmiş olabilir.
Soma’daki hastaneden söz konusu ambülansla ilgili herhangi bir bilgi alınamadı. Sadece devlet hastanelerinin değil bazı özel şirketlerin de ambülans bulundurabildiği ve istendiğinde bu şirketlerden ambülansın çağırıldığı biliniyor. Yani özel bir şirket vasıtası ile çağrılan ambülansın o an için HGS sisteminde parası olmayabilir ve ambülans şoförü ceza makbuzu kesilmesini istememiş olabilir. Sayılan sebeplerle olayın tam günü de belli olmadığı için daha detaylı bir araştırma yapılamıyor. Fakat ikinci bir kaynaktan teyitlenemeyen Soma Olay Gazetesi’nin dayandığı kaynaklarla 23 yaşında bir hastanın 20-26 Ağustos 2019 tarihleri arasında sorunsuz bir şekilde İzmir’e nakledildiği bilgisi bulunuyor. Ambülansın HGS sistemi olmasa bile Otoyol A.Ş. ve bakanlık biriminin açıklamalarından yola çıkarak şoförün gişe operatörlerinden acil bir durum olması sebebiyle o an için ücretsiz geçiş hakkının bulunduğu ifade edilebilir. Fakat hem özel hem de devlet ambülanslarında her ambülans şoförünün bu bilgiye sahip olup olmadığı bilinemiyor. Ayrıca asfaltlama çalışmalarının devam ettiği Soma-İzmir yolu arasında ambülansın gişede ücret ödemek için durdurulmuş olabilmesi de mümkün.
Sonuç olarak Twitter’daki bir kullanıcının paylaştığı Soma’dan İzmir’e nakledilen 23 yaşındaki bir hastanın, ambülansların yeni açılan İzmir-İstanbul Otoyolu’nu kullanamadığı gerekçesi ile hayatını kaybettiği bilgisi belirsiz. Kaynakların aktardığı bilgiye göre bu hastayı nakleden ambülans sorunsuz bir şekilde otoyoldan geçti ve kalp-damar rahatsızlığı bulunan kişi sağlıklı bir şekilde İzmir Dokuz Eylül Hastanesi’ne nakledildi. Fakat hastanelerle yapılan görüşmelerde güvenlik sebepleri ile 3. kişilerle hasta bilgileri paylaşılamadığından söz konusu olay doğrulanamadı.
Ambülansların genel olarak İzmir-İstanbul Otoyolu’na ücret ödemeden giremediği iddiası doğru. KGM ve yolun işletmesini elinde bulunduran Otoyol A.Ş. arasındaki sözleşmedeki bilgilere göre eğer bir ambülans otoyolda meydana gelen bir kazadan dolayı kolluk kuvvetleri tarafından çağrılıyorsa ambülans herhangi bir ücret ödemeden otoyola girebiliyor. Şehirlerarası hasta nakli durumlarında ise ambülanslar otoyoldan HGS sisteminden normal bir aracın ücretini ödeyerek geçiyorlar. HGS ücretleri İl Sağlık Müdürlükleri tarafından ödeniyor. Eğer acil bir durum söz konusu ise ambülansın yoldan geçeceği gişe operatörlerine haber veriliyor ve yine ambülanslar o anda ücret ödemiyorlar. Fakat ambülansın HGS’sindeki para geçişi karşılamıyorsa araç durduruluyor ve nakit ya da kredi kartı olarak geçiş ücreti ambülanstan isteniyor. Sayılan nedenlerle Twitter paylaşımındaki 23 yaşındaki hastanın yaşadığı iddia edilen olay hakkında birçok ihtimal mevcut denebilir.
