Facebook’ta 19 Temmuz 2019’da paylaşılan bir görselde Almanya’da imar yasasının 1945’ten günümüze 2, Türkiye’de ise son 11 yılda 164 defa değiştiği iddia edildi. İYİ’ler Platformu adında bir sayfada paylaşılan görsel şimdiye kadar bin 200’ün üstünde paylaşım aldı.
Benzer iddiaların 2014’ten itibaren Twitter’da fazla etkileşim almayan birçok paylaşımda da yer aldığı görülüyor. İddiaya Basnews adlı bir internet sitesinde yayımlanan 21 Mart 2016 tarihli bir yazıda da yer verilmiş.
Ancak Türkiye’de İmar Kanunu’nun son 11 yılda 164 kez değiştiği iddiası doğru değil. 3194 sayılıİmar Kanunu yürürlüğe girdiği 1985’ten bu yana 39 defa değişmiş. Alman İmar Kanunu ise son 11 senede 22 defa değiştirilmiş.
3194 sayılı İmar Kanunu yürürlüğe girdiğinden beri 39 defa değişikliğe uğradı
9 Mayıs 1985 tarihinde 18749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1956 tarihli mülga kanunun yerine kabul edilen 3194 sayılıİmar Kanunu’nun 39 defa değişikliğe uğradığı bilgisine Lexpera veri tabanından ulaşabiliyoruz. Lexpera, Türkiye’deki mevzuat metinlerinin karşılaştırmalı ve açıklamalı hallerini görebileceğimiz açık kaynaklı olmayan bir internet sitesi. Mevzuat.gov.tr'den de kanun ve yönetmeliklerdeki değişiklikler takip edilebilir.
1985’ten önce yürürlükte olan yasa 19 Temmuz 1956’da kabul edilen 6785 sayılı İmar Kanunu’ydu. Bu kanundan önce ise Türk hukuk sisteminde bu isimde bir kanun yoktu. Belediyeler hakkında çıkan mevzuat içerisinde imarla ilgili bilgiler bulunuyordu.
Yine Lexpera’dan iddia edildiği gibi son 11 yılda İmar Kanunu’nun sadece 19 defa değiştiği de görülebiliyor.
Alman İmar Kanunu 2006’dan beri 24 kez değişmiş
Alman İmar Kanunu’nun yakın geçmişi incelendiğinde ise sadece 2006’dan günümüze 24 değişiklik yapıldığı görülebiliyor. Bu kanunun üzerinde daha öncesinde 24 Haziran 2004 tarihli Avrupa Hukuku Uyum Yasası da dahil olmak üzere birçok değişiklik yapılmış.
Almanya’da ilk kapsamlı imar kanunu Alman Mekansal Araştırma ve ve Şehir Planlama Akademisi’nin hazırladığı tarihçeye göre 23 Haziran 1960 tarihinde Federal İmar Kanunu (Bundesbaugesetz) adıyla yürürlüğe girdi. İlgili kanunun metnine ve üzerinde yapılan değişikliklere Almanya Resmi Gazetesi’nden ulaşılabiliyor. Sonrasında eski yasanın revize edilmesiyle 8 Aralık 1986 tarihinde yayımlanan İmar Kanunu (Baugesetzbuch) ise üzerinde yapılan değişikliklerle günümüzde halen yürürlükte. Aynı tarihçede 1990-1998 yılları arasında Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesiyle oluşan yeni koşul ve hedefler doğrultusunda İmar Kanunu’nda reformlar yapıldığı bilgisine de yer verilmiş.
Türkiye'de yediden fazla imar affı uygulamaya kondu
Aynı iddia 30 Ekim 2020'de gerçekleşen İzmir depreminin ardından tekrar yayıldı. Bu kez iddiaya Türkiye'de imar affı yasasının yedi defa geldiği bilgisi de yer alıyordu. Ancak Türkiye'de imar affının yedi defadan çeşitli yöntemlerle getirildiğini söyleyebiliyoruz. Bazen torba yasa içerisinde bazen daha önceden çıkan kanunlara eklemeler cümleler yaparak kimi zaman da tek başına çıkarılan imar kanunlarıyla iddia edilen af 1948'den beri en az 17 defa gelmiş diyebiliriz. Bu bilgiye de Mimarlık dergisinde yer alan "1948’den Bugüne İmar Afları" isimli makaleden ulaşıyoruz.
Makalede 2018'deki son imar barışına kadar Türkiye tarihinde uygulanan aflara sırasıyla yer verilmiş. Kamuoyunda "imar affı" olarak da bilinen imar barışı düzenlemeleriyle belli dönemlerde inşa edilen hukuka aykırı yapılaşmalarda sadece ceza kaldırılıyor, suç kaldırılmıyor. Makaleden, 1948'de Ankara ilini kapsamak üzere çıkan ilk imar affı düzenlemesinin ardından "yediden fazla" düzenlemenin uygulamaya geçtiği anlaşılıyor. İmar aflarının özellikle Turgut Özal hükümetleri döneminde sayıca fazla olduğu fark ediliyor.
Sonuç olarak Türkiye ve Almanya’daki imar kanunu değişikliklerle ilgili iddialar gerçek sayıların abartılmasıyla oluşturulmuş. Bu şekilde oluşturulan iddiaları yanlış bilginin en yaygın türlerinden uydurma kategorisine sokmak mümkün.
