Sosyal medyadapaylaşılan haberde İstanbul’un Gaziosmanpaşa ilçesinin Hacımaşlı köyünde faaliyet gösteren bir domuz çiftliği olduğu iddia edildi. Facebook’ta Gökkuşağı isimli grupta 22 Ocak 2019 tarihinde paylaşılan iddia 843 kişi tarafından beğenildi, 5 bin kişi tarafından paylaşıldı.
İddiaya göre faaliyette olan domuz çiftliğinin katı atıkları, çiftliğe 300 metre mesafede bulunan Sazlıdere Barajının suyuna karışıyor. İlk olarak 2004 yılında çeşitlihaber sitelerine konu olan iddia, farklı zamanlarda tekrar gündeme gelmiş ve birçok gönderide aynı fotoğraflarla paylaşılmış.
Ancak fotoğrafların Gaziosmanpaşa’nın Hacımaşlı köyünde kurulan domuz çiftliğini gösterdiği iddiası doğru değil. Söz konusu bölgede faaliyet gösterendomuz çiftliğinin faaliyetlerine İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Sağlık Grup Başkanlığı tarafından 2004 yılında son verilmiş. Ayrıca Sazlıdere Barajının yakınında domuz çiftliği olabilecek bir yapı bulunmuyor. İddiayla birlikte paylaşılan üstteki fotoğraf daha önce Hindistan’ın Ludhiana şehrindeki modern bir domuz çiftliğinden olduğu iddiasıyla paylaşılmış. Alttaki fotoğraf da daha önce internette Danimarka’daki et üretimiyle ilgili bir haberde kullanılmış.
Domuz çiftliği 2004 yılından beri faaliyette değil
İddiada belirtilen domuz çiftliği daha önce çevre halkı tarafından yetkililere şikayet edilmiş, şikayetler üzerine inceleme altına alınan domuz çiftliği, İSKİ’nin yaptığı açıklamaya göre 2004 yılında kötü koşullar nedeniyle kapatılmış. teyit.org’un destek hattından ulaştığı İSKİ, konuyla ilgili açıklamada bulundu;
Gaziosmanpaşa ilçesi Hacımaşlı köyünde faaliyet gösteren ve Sazlıdere Barajı orta mesafeli koruma alanında yer alan domuz çiftliği idaremiz teknik elemanları tarafından yerinde incelenmiş, atıksu arıtma tesisinin bulunmadığı, ilkel ve sağlıksız koşullarda faaliyet gösterdiğinin tespit edilmesi üzerine 23.10.2001 tarihli yazı ile firmanın faaliyetine son verilmesi İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Sağlık Grup Başkanlığından istenmiştir.
İdaremizin gösterdiği çabalar neticesinde 01.03.2004 tarihinde tesisin kesimhane ve buzhane bölümleri yıkılmış, 13.04.2004 tarihinde de idaremiz teknik personelinin gözetiminde tesis tamamen boşaltılarak, faaliyetine son verilmiştir.
Hacımaşlı köyü muhtarı Hayri Pekçetin ile yapılan telefon görüşmesinden de, köyde şu anda faaliyet halinde olan bir domuz çiftliğinin olmadığı bilgisi edinildi.
İddia farklı dönemlerde tekrar gündeme gelmişti
Gaziosmanpaşa ilçesinin Hacımaşlı köyünde, Sazlıdere Barajı orta mesafeli koruma alanında yer alan domuz çiftliğinin daha önce de, farklı zamanlarda çeşitli haber sitelerine gündemolduğu görülebiliyor.Ayrıca sosyal medyada da farklı dönemlerde paylaşılan gönderilere rastlanabiliyor. 2015’te bir Facebook kullanıcısı tarafından da paylaşılan iddia, 589 kişi tarafından paylaşılmış ve 104 kişi tarafından beğenilmiş.
İnternethaber ve Hürriyet gibi haber sitelerinin 2004’teki haberlerinde, domuz çiftliğinin atıklarının Sazlıdere Barajı aracılığıyla İstanbul’un suyuna karışması, çiftlikteki domuz sayısının fazla olması ve etlerin nereye satıldığının bilinmemesi gibi şikayetlerle İstanbul Sağlık ve Çevre Müdürlükleri tarafından inceleme altına alındığı ifade ediliyor. 2017’de tekrar gündeme gelen iddianın, Star gazetesinde Resul Tosun’un köşe yazısına konu olduğu da görülebiliyor. Aynı tarihte Oda Tv’ninde iddiayı yalanlayan haberine rastlanabiliyor. Ayrıca 2018 yılında bir Twitter kullanıcısı tarafından paylaşılan iddianın yorumlarına bakıldığında da, İSKİ’nin iddianın asılsız olduğunu söyleyen açıklamasını görmek mümkün.
Çiftliği kuran AK Parti değil
Hürriyet ve İnternethaber’in paylaştığı haberlerde, çiftliğin Fomar Gıda Üretim ve Pazarlama Sanayi Ticaret Limited Şirketi’ne ait olduğu belirtiliyor. Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinden edinilen bilgiye göre, hala faaliyette olan şirketin sahipleri ise Fotino Grafyadel ve Maria Grafyadel isimli iki Rum kökenli Türk vatandaşı. Aynı zamanda, Balıklı Rum Hastanesi Vakfının yönetim kurulundaki isimlerden biri olan Fotino Grafyadel’e konuyla ilgili bilgi almak için ulaştığımızda kendisi, tam tarihini hatırlamamakla birlikte çiftliğin yaklaşık 18-20 sene önce kapandığını ifade etti. Çiftlikte yaklaşık 10 yıl boyunca domuz yetiştirildiğini, yetiştirilen domuz sayısının en fazla bin domuz olduğunu ve çiftliğin koşullar uygun bulunmadığı için yetkililer tarafından kapatıldığını söyleyen Fotino Grafyadel, AK Parti ile herhangi bir ilgisinin olmadığını da sözlerine ekledi.
Fotino Grafyadel’in verdiği bilgilere göre çiftliğin kurulma tarihi 1994 yılına tekabül ediyor. 1994 yılında AK Parti henüz kurulmamış olduğu için Hacımaşlı’da bir domuz çiftliği kurmuş olması da mümkün değil. Bunlara ek olarak, milletvekillerinin farklı dönemlerde domuz eti üretimi ve domuz çiftliği sayılarıyla ilgili verdikleri soru önergelerine verilen cevaplara da ulaşılabiliyor.
2000 yılından günümüze cevaplanan soru önergelerinden, Türkiye’deki domuz çiftliği sayısının değişimini görmek mümkün. Fazilet Partisi milletvekili Zeki Ünal’ın verdiği soru önergesine bakıldığında çiftlik sayılarıyla ilgili cevap verilmediği ancak domuz eti ve yağını kullanan hiçbir firmaya üretim izni verilmediği söyleniyor. Mehmet Akif Pasoy’un 2009 yılında verdiği soru önergesinde aynı soru cevaplanmış. Buna göre, Antalya, Kırklareli ve İzmir’de olmak üzere toplam 3 adet ruhsatlı domuz çiftliği var. 2013 yılında CHP Milletvekili Ramazan Kerim Özkan’ın soru önergesine verilen cevapta bu sayının 4’e yükseldiği anlaşılıyor. Bu çiftliklerin 2 tanesi Antalya’da, diğer 2 tanesi ise İzmir’de bulunuyor. 2014 yılında Hasan Hüseyin Türkoğlu’nun verdiği soru önergesinin cevabında, çiftlik sayılarının ve yerlerinin değişmediği görülebiliyor.
Son olarak 2018’de, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in Türkiye’deki domuz çiftlikleri üzerine verdiği soru önergesinin cevabına da ulaşılabiliyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 24 Nisan 2018 tarihinde yayımlanan cevaplara göre Türkiye’de ruhsatlı olarak toplam 3 adet domuz işletmesi bulunuyor. Bu 3 işletmeninse, 2 tanesinin Antalya’da birinin ise İzmir’de olduğu belirtiliyor. Bu verilere bakarak 2009 yılından beri, İstanbul’da kayıtlı bir domuz çiftliği bulunmadığını söyleyebiliriz.
İddiada paylaşılan sayılar doğru değil
Paylaşılan haber metnine bakıldığında iki sayı özellikle dikkat çekiyor. Bunlardan birincisi, domuz çiftliğinin Sazlıdere Barajına 300 metre mesafede olduğu. Google Earth aracılığıyla bölgenin uydu görüntülerine bakıldığında, Sazlıdere Barajı boyunca, baraja 300 metre mesafede 5 bin domuzun yetiştirilebileceği boyutlarda, çiftlik olabilecek bir alan bulunmadığı görülebiliyor. Barajın başladığı yerden sonuna kadar 300 metre mesafedeki bölgeler incelendiğinde, Sazlıbosna Yolunun yakınlarında cami, ev ve eczane gibi yerleşim yeri ve binaların olduğu fark edilebiliyor. Sazlıdere Barajına söylenen mesafede bulunan tek çiftlik olan Hacıoğlu Çiftliğinin ise iddiadaki üretimi yapabilecek boyutlarda bir alana sahip olmadığı anlaşılabiliyor.
Domuzlar ve domuz yetiştiriciliği üzerine ayrıntılı bilgiler veren The Pig Site isimli sitedeki bilgilere göre 5 bin domuzun yetiştirildiği bir domuz çiftliği kurmak için yaklaşık 60 bin metrekarelik bir alana ihtiyaç var. Hacıoğlu Çiftliğinin mevcut alanı ise yaklaşık 15 bin metrekare. Ayrıca çiftliğin görüntülerine daha yakından bakıldığında da herhangi bir işletme tabelasının bulunmaması ve havuzunun olması, Hacıoğlu’nun şahsi bir çiftlik olduğunu düşündürüyor.
Paylaşılan iddia metninde dikkati çeken diğer sayı ise Türkiye’deki et üretimi miktarı. İddiaya göre çiftlikteki 5 bin domuzun, 3 milyon kilogramlık (3 bin ton) et üretimini karşılayabileceği ve bunun da Türkiye’deki kırmızı et üretiminin neredeyse yarısı olduğu söyleniyor. Ancak sayılar doğru değil. Türkiye İstatistik Kurumu’nun paylaştığı verilere göre, 2017 yılına ait kırmızı et üretimi toplam 1 milyon 126 bin 403 ton olarak hesaplanıyor. Yani yıllık 6 bin tonluk domuz eti üretimi gerçek olsa dahi, bu sayı yıllık toplam et üretiminin yüzde birinin dahi altında kalıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’ndan, 2004 yılından 2017 yılına kadar kayıtlı bulunan canlı hayvan sayısına da ulaşılabiliyor. Bu raporlara bakıldığında Türkiye’deki canlı domuz sayısı da görülebiliyor. 2015, 2016 ve 2017 yıllarında kayıtlı bulunan canlı domuz sayılarına bakıldığında da 2 bini hiç geçmemiş oldukları görülebiliyor. Bu rakamlara göre Türkiye’de 2017 yılında kayıtlı olarak bulunan domuz sayısı bin 361.
Çiftlik hayatı üzerine bilgiler veren Homesteady sitesinde ifade edilene göre bir domuzdan elde edilebilen kullanılabilir et miktarı 160 lbs yani 72,64 kilogram. Buradan 6 bin ton et üretebilmek için yaklaşık 84 bin domuzun gerektiği sonucuna ulaşabiliyoruz.
Fotoğraflar Hacımaşlı’dan mı?
Haberin, sosyal medya paylaşımlarının bir çoğunda görülebilen fotoğraflardan ilkinin 2004 yılında faaliyetine son verilmiş Hacımaşlı köyündeki domuz çiftliğinden olduğu iddiası belirsiz.
Fotoğrafın tam olarak nerede çekildiği bilinmemekle birlikte daha önce Hindistan’ın Ludhiana kentindeki bir domuz çiftliği haberinde kullanıldığı da görülebiliyor. Ayrıca fotoğraf Hindistan’da olduğu görülebilen başka çiftlik haberleri için de kullanılmış
Paylaşımlarda kullanılan diğer fotoğraf için de benzer bir şey söylemek mümkün. Kancalara asılmış domuz etlerini gösteren fotoğrafın daha önce de Kıbrıs Son Dakika isimli bir haber sitesinde Danimarka’daki domuz yemeği kararıyla ilgili bir haberde kullanıldığı görülebiliyor. Fotoğrafların tam olarak nerede çekildiği bulunamasa da farklı ülkelerden haberlerin içeriğinde de kullanılıyor olması Hacımaşlı köyündeki domuz çiftliğinde çekilmiş olma ihtimalini düşürüyor.
Sonuç olarak, 2004’ten beri çeşitli zaman aralıklarıyla sosyal medyada ve çeşitli haber sitelerinde gündem olan, İstanbul’un Hacımaşlı köyünde halen faaliyette olan bir domuz çiftliği olduğu ve atıklarının İstanbul’un suyuna karıştığı iddiası yanlış. Bahsedilen adreste var olan domuz çiftliğinin faaliyetlerine, İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Sağlık Grup Başkanlığı tarafından 2004 yılında son verilmiş. Google Earth yardımıyla elde edilen uydu görüntülerinde de, Sazlıdere Barajı boyunca baraja 300 metre mesafede, 5 bin domuzun yetiştirilebileceği alana sahip herhangi bir çiftlik görülemiyor. Ayrıca iddiayla birlikte paylaşılan fotoğrafların internette daha önce farklı ülkelerdeki haberler için de kullanıldığı görülüyor.
