Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gelen bir gönderide, Koç Holding’in tarihi bir köşk içerisinde yer alan mescitte çıplak adam heykeli sergilediği iddia edildi. Facebook’ta Vay Arkadaş isimli sayfa tarafından 23 Ekim 2017’de paylaşılan gönderi şu ana kadar yaklaşık 7 bin 600 beğeni ve 42 bin paylaşım aldı.
İddia 2017 yılında düzenlenen 15. İstanbul Bienali döneminde ortaya atılmıştı. Bienalle aynı dönemde gerçekleşen sergilerden birine de Abdülmecid Efendi Köşkü ev sahipliği yapıyordu. Aynı iddia 16. İstanbul Bienali'nin düzenlendiği bugünlerde tekrar dolaşıma girdi.
Ancak Koç Holding’in tarihi bir köşk içerisinde yer alan mescitte çıplak adam heykeli sergilediği iddiası doğru değil. İddia konusu heykelin sergilendiği tarihi köşk içerisinde bir mescit bulunmadığı gibi, heykelin bulunduğu yer de mihrap değil, şömine.
Koç Holding konuyla ilgili açıklama yaptı.
Kamuoyundan gelen tepkiler üzerine 23 Ekim 2017’de Koç Holding internet sitesi üzerinden bir basın açıklaması yaptı. Holding, serginin yapıldığı Abdülmecid Efendi Köşkü’nün özel mülk olduğunu ve inşa edildiği günden beri hiçbir zaman ibadethane veya kutsal ziyaret mekânı olarak kullanılmadığını ifade etti. Açıklamanın devamında iddiada “mihrap” olarak lanse edilen bölümün aslında şömine olduğu bilgisi de bulunuyor.
Tarihi köşk içerisinde mescit yok
Abdülmecid Efendi Köşkü’nün resmi internet sitesinde yer alan tarihçede köşkün, 1880-1885 yılları arasında Mısır Hidivi İsmail Paşa tarafından konut olarak inşa ettirildiğini, köşkün yaptırılan sanatseverliği ve ressamlığı ile tanınan Abdülmecid Efendi’nin yaşamı boyunca birçok sanat ve edebiyat toplantısına ev sahipliği yaptığını öğreniyoruz. Köşk şu anda da İçimdeki Çocuk sergisini ağırlıyor. Abdülmecid Efendi Köşkü’nün iddia edildiği gibi mescit veya ibadet alanı olarak değil, çeşitli etkinliklerin düzenlendiği bir sergi alanı olarak kullanıldığı söylenebilir.
Heykel mihrapta değil şöminede
Türk Dil Kurumu’nun açıklamasına göre mihrap ‘‘Cami, mescit gibi yerlerde Kâbe yönünü gösteren, duvarda bulunan ve imama ayrılmış olan oyuk veya girintili yer’’ anlamına geliyor. Mihrabın Kabe yönüne bakması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, Abdülmecid Efendi Köşkü içerisinde bulunan mihrabın da güneydoğu yönünü göstermesi gerekirdi. Fakat Koç Holding tarafından 23 Ekim 2017’de yapılan açıklamada da belirtildiği üzere, mihrap olduğu iddia edilen yapı güneydoğu yönünü değil güneybatı yönünü gösteriyor.
Google Maps üzerinden Abdülmecid Efendi Köşkü’nün 360 derece harita görüntülerine ulaşılabiliyor. Bu görüntülerde bulunan pusula ile, şöminenin yönünü tespit etmek mümkün:
Kırmızı tarafın kuzey yönünü gösterdiği pusula şöminenin baktığı yöne çevirildiğinde, pusulanın güneybatı yönünü gösterdiği anlaşılıyor. Kıble yönü olan güneydoğu yönünü göstermediği için, yapının mihrap olmadığını söylemek mümkün.
Abdülmecid Efendi köşkü ile yakın tarihte inşa edilmiş olan Yıldız Hamidiye Cami mihrabı incelendiğinde, Yıldız Hamidiye Cami mihrabı ile Abdülmecid Efendi Köşkü içerisinde bulunan mihrap olduğu iddia edilen yapı kıyaslandığında, köşkteki yapının aynı yüzyılda inşa edilmiş olan Yıldız Hamidiye Cami mihrabından farklı olduğu görülebilir. Ayrıca Academia’dan erişilebilen Fatih Şimşek tarafından yazılmış olan Osmanlı mihrapları ile ilgili akademik bir çalışmada, mihrapların içbükey ve önü açık şekilde tasarlanan yapılar olduğu bilgisi mevcut. İddia konusu yapı ise dışbükey bir tasarıma sahip.
Köşk ile aynı yüzyılda inşa edilen Yıldız Hamidiye Cami’nin mihrabı
Abdülmecid Efendi Köşkü
Teyit, konuyla alakalı Sanat Tarihi Profesörü Mehmet Baha Tanman'a ulaştı. Prof. Dr. Tanman yaptığı açıklamada iddiada geçen mimari öğenin Osmanlı döneminde 16. ve 17. yüzyıllarda üretilen klasik üslupta bir ''şömine'' olduğunu, Osmanlı mimarisinde buna benzer bir tane bile mihrap olmadığını belirtti. Ayrıca tepesinde ayet-i kerime kitabesi bulunmayan hiçbir mihrabın mevcut olmadığı bilgisini de ekledi.
2017 yılında sergilenen eser saldırıya uğramıştı
Osmanlı hanedanının torunlarından Nilhan Osmanoğlu, 21 Ekim 2017’de Twitter’da mihrap üzerinde çıplak adam heykeli sergilenme iddiasını “rezalet” ifadesiyle gündeme getirmişti. T24 ve Sözcü gibi haber siteleri heykelin birkaç gün sonra saldırıya uğradığını belirtmişlerdi. Ayrıca Diken’de yer alan habere göre, saldırıyı gerçekleştiren kişi Büyük Birlik Partisi’nin (BBP) Bolu eski İl Başkanı Mahmut Alan idi.
Sonuç olarak Koç Holding'in bir mescitte çıplak adam heykeli sergilediği iddiası doğru değil. Heykelin sergilendiği Abdülmecid Efendi Köşkü içerisinde bir mescit bulunmuyor ve heykelin üzerinde bulunduğu yapı mihrap değil, şömine. Söz konusu iddia, hatalı bilginin yedi türünden biri olan ‘‘çarpıtma’’ya örnek verilebilir.
