Sözcü, Cumhuriyet, Sabah, Mynet,Gazete Vatan, Star ve Gerçek Gündem gibi internet sitelerinde paylaşılan bir haberde 63 yaşındaki bir kadının mürekkep balığından hamile kaldığı iddia edildi.
İddianın paylaşıldığı internet sitelerinde haber metninin başlığında 63 yaşındaki kadının mürekkep balığından hamile kaldığı vurgusuna yer verilirken, haber içeriğinde mürekkep balığının spermlerinin bahsi geçen kadının ağzında döllendiği aktarılıyor. Her iki iddianın da doğru olmadığını söylemek mümkün.
İddia 2012 yılında internette yayılmaya başladı
Her ne kadar haber Türkçe yayın yapan medya kuruluşlarında geçtiğimiz günlerde dile getirilmiş olsa da İngilizce yayın yapan internet sitelerinde 63 yaşındaki Güney Koreli bir kadının yediği bir mürekkep balığından “hamile kaldığı”na yönelik iddialar 2012 yılına kadar uzanıyor.
Şubat 2008'de gerçeklen olay, 2012 yılında Journal of Parasitology isimli bir akademik dergide yayımlanan bir makalede anlatılıyor. 63 yaşındaki Koreli bir kadın tamamen pişirilmemiş bir mürekkep balığından bir parçayı yerken bir anda ağzının içinde büyük bir acı hissediyor ve bunun üzerine ağzındakileri hemen tükürüyor. Ancak ağzında çeşitli noktalardaki ısırık hissi kaybolmadığından tükürdüğü mürekkep balığı parçasını da yanına alarak en yakın acil servise gidiyor.
Yapılan incelemede mürekkep balığının iç organlarıyla birlikte çiğ olarak tüketilmesi neticesinde bahsi geçen Todarodes pacificus cinsi bu mürekkep balığının spermatofor adı verilen sperm torbalarının ağız mukozasına yerleşmesi gibi bir durumun söz konusu olduğu ortaya çıkıyor.
Bu tarz bir durum oldukça nadir raporlanıyor olsa da aslında çok nadir gerçekleşen bir durum olmayabileceği bir başka bilimsel makalede dile getiriliyor.
Pathology International isimli bir akademik dergide yayımlanan makalede benzer bir vaka anlatılıyor ve bu tarz vakaların ilk olarak 1980’lerde kayıt altına alındığından bahsediliyor. Aralık 2011’de yayımlanan bu makaleye göre o tarihlerden makalenin yayın tarihine değin bu olay benzeri 15 vaka raporlanmış.
Kadının hamile kalması veya spermin döllenmesi gibi bir durum söz konusu değil
Makalelerde herhangi bir yerde kadının “hamile kaldığı” gibi bir ibare kullanılmıyor. Nitekim bu kullanımın herhangi bilimsel bir dayanağı da bulunmuyor. Kimsenin hamile kaldığından bahsedilemeyeceği gibi bazı yabancı internet sitelerinde belirtildiği şekliyle “bebek mürekkep balıkları”ndan söz etmek de mümkün değil.
Bahsedilen vakalarda spermlerin ağız içinde gelişerek bebek mürekkep balığına dönüşmeleri gibi bir durum doğal olarak yok. Sperm torbaları cerrahi müdahalelerle alınıyor.
Buna ek olarak iddiaya yer veren internet sitelerinde haberin içeriğinde spermin döllendiğine dair yapılan vurgu da yanıltıcı. Basit bir biçimde döllenme teriminin tanımına bakarak böyle bir şeyin mümkün olamayacağını söyleyebiliriz. Öte yandan haber sitelerinde yapılan bu vurgunun bir çeviri hatası olması muhtemel. Hem “insemination” hem de “fertilization” kelimeleri Türkçe’ye döllenme olarak çevrilebiliyor. Ancak olayın bağlamına göre küçük bir farklılıktan söz etmek mümkün. Bu örnek bağlamında yabancı haber sitelerindeki “insemination” kelimesi spermin bir bölgeye yerleşmesi anlamında kullanılırken Türkçe çeviride döllenme sürecinin kendisine atıfta bulunuluyor gibi kullanılmış olabilir ki bu hali tam olarak karşılayan kelimenin “fertilization” olduğunu söylemek mümkün.
Doğrulama sitesi Snopes’un konuyla ilgili analizinde de iddiada bahsi geçen kadının mürekkep balığından hamile kaldığı iddialarının doğru olmadığı vurgulanıyor ve bu kullanımın muhtemelen internet sayfasına daha fazla ziyaretçi çekmek amacıyla başvurulan bir kelime tercihinden ibaret olduğunun altı çiziliyor.
İddianın geçtiğimiz günlerde yabancı basında da yeniden gündeme geldiğini görmek mümkün.
Özetle özellikle haber başlıklarında sıkça ifade edildiği şekliyle 63 yaşındaki kadının mürekkep balığından hamile kaldığı iddiası doğru değil. Bu tarz başlık seçimlerini sayfaya daha fazla okuyucu çekmek amacıyla başvurulan bir çeşit “clickbait” (tık tuzağı) olarak yorumlamak mümkün.
