6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüklerindeki iki büyük deprem başta çevre iller olmak üzere çok sayıda şehirde hissedildi.
Depremin ardından sosyal medyada yayılan bazı paylaşımlarda ve haber sitelerinde İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü Başkanı Profesör Carlo Doglioni, Türkiye'nin üç metre ilerlediğini açıkladığı iddia edildi.
Sky TG24'e canlı yayın konuğu olarak katılan Doglioni, Türkiye ve Suriye’de etkili olan depremler hakkındaki görüşlerini ilettiği sırada "Elimizde ayrıntılı bir şekilde analiz ettiğimiz tahminlere göre, sarsıntının en az üç metrelik bir yer değiştirmeyle 150 kilometre boyunca etkin olduğunu biliyoruz. Her şey sadece birkaç saniye içinde oldu ve 7.9 büyüklüğündeki bu depremin civara yayılmasına sebep oldu" dedi.
Doglioni'nin açıklamasındaki “üç metrelik yer değiştirme” kısmı yüzeyde, gözle görülebilir, üç metrelik bir kayma meydana geldiği iddiasına neden oldu.
Fayın üç metre hareket etmesi Türkiye’nin üç metre hareket ettiği anlamına gelmiyor
Teyit’in ulaştığı Carlo Doglioni açıklamasında bahsettiği yer değişikliğindeki terminolojinin karıştırılmış olabileceğini belirterek, “Bahsettiğim yer değişikliği Anadolu levhasının tamamının üç metre yer değiştirmesi değil, “faya bitişik hacmin” değişikliği” dedi.
Doglioni, benzer kaymaların 6,7 büyüklüğündeki 2020 Elazığ depreminde 1,9 metre, 1999 İzmit depreminde beş metre olduğunu hatırlattı. Benzer depremlerde, fay hatlarındaki benzer oranlardan kaymalar yaşandığı görülebiliyor.
Jeolog Prof. Dr. Celal Şengör de, TV100’de katıldığı canlı yayında bu iddiayı, “Fayın üç metre hareket etmesi Türkiye’nin üç metre hareket ettiği anlamına gelmez. Bu üç metrelik hareket fayın sonlarına doğru sönümlenir.” sözleriyle yanlışladı. İddia edildiği gibi yüzeyde üç metrelik bir hareket görebilmek için “ülkeyi uçtan uca yırtan” bir fay görülmesi gerektiğini ekledi.
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nden Doç. Dr. Bülent Özmen kırılan fayın uzunluğunun ölçümle netleşeceğini hatırlatıp, Türkiye üç metre kaydı demek yerine, “Doğu Anadolu Fayının Pazarcık segmentinde 3 metrelik atım, ötelenme meydana gelmiştir.” demenin daha doğru olacağını belirtti. Özmen, “Sol yönlü bir fay oldugu için kırılan fay hattı üzerinde güney batıya doğru 3 metrelik bir ötelenme/atım gerçekleşmiştir, koca devasa bir bloktan söz ediyoruz. Heryerinde atım 3 metre olmuyor.” dedi.
Teyit'in ulaştığı Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erçin Kasapoğlu da “Arap levhasının bu hareketi Anadolu levhasında yıllık maksimum üç ila dört santimetrelik oynamalara neden olabilir.” görüşünde.
Yer altında fayların kırılması sonucu, levhaların hareket etmesiyle Doğu Anadolu fay hattı Anadolu levhasında 3 metrelik bir atıma sebep oldu. Bu hareketlenmeyi Celal Şengör'ün, HaberTürk canlı yayınındaki anlatımında da görmek mümkün. Ancak bu kayma, uzmanların deyimiyle atım, tüm Anadolu levhasında ve dolayısıyla tüm ülkede 3 metre boyunca güney batıya kayma gözlemleyeceğimiz anlamına gelmiyor. Bu kayma, fay hattının hareketlilik gösterdiği bölgede bazen yüzeyde de etkisini gösterse de Türkiye’nin baştan sona 3 metre kaydığını söylemek bilimsel olarak mümkün değil.
Deprem gibi çeşitli bilim dallarının uzmanlığına ihtiyaç duyulan bir konuda bilimsel terimleri doğru kullanmaya ve olguları doğru aktarmaya özen göstermek, bu gibi kriz anlarında yaşanabilecek bilgi karmaşasının önüne geçmek için kıymetli.
