Sosyal medya platformlarında yayılan bir iddiada Cumhuriyet Halk Partili bir milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) verdiği, aşıların herkes için zorunlu hale getirilmesini önerdiği kanun teklifinin, Covid-19 aşısını hedeflediği iddia edildi. Böylece partinin hastalığı önceden bildiği ve teklifi de hazırlık için verdiği ima edilmiş.
Teklif 2019’un Ocak ayında verilmiş
İddiada sözü edilen kanun teklifine TBMM’nin internet sitesi üzerinden erişmek mümkün. 25 Ocak 2019 tarihinde CHP Ankara Milletvekili ve eczacı Gamze Taşçıer tarafından verilen teklif, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda değişiklik yapılmasını öneriyor. Teklifle bulaşıcı hastalıklara karşı aşılanma konusunda kişinin kendi ya da ebeveyn rızasının aranmaması, herkes için zorunlu hale getirilmesi, riayet etmeyen kişilerin ise hukuken cezalandırılması hedeflenmiş.
Aynı internet sitesi üzerinde yer alan “Kanun Teklifi Metni“ ibaresini seçtiğimizde “Gerekçe” metnine de ulaşılabiliyor. Bu bölümde de kanun teklifinin verilmesine yol açan temel sebebin toplumda yükselen aşı karşıtlığı olduğu anlatılmış.
25 Ocak 2019 tarihinde meclise verilen kanun teklifi, 28 Mart 2019'da Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu’na gelmiş ve hâlâ komisyonda bekliyor, yani meclis gündemine dahi alınmamış. Covid-19 hastalığına yol açan SARS-CoV 2 virüsü Dünya Sağlık Örgütü’ne 31 Aralık 2019 tarihinde bildirilmişti. İddiada yer alan 25 Ocak 2019 tarihi salgından aylar öncesine dayanıyor. Yani birbirinden uzak iki tarihten bahsediyoruz.
Zorunlu aşı teklifi HDP tarafından da önerilmiş
Yine TBMM’nin internet sitesi üzerinden milletvekillerinin verdiği kanun teklifleri incelendiğinde, iddiadaki 2019 yılı yanı sıra 2018 ve 2020 yıllarında da aşı zorunluluğunun kanunlarla desteklenmesi gerektiğine dair öneriler görülebiliyor. Bunlardan 2018 yılına ait olanlarından biri Halkların Demokratik Partisi (HDP) Siirt Milletvekili Meral Danış Beştaş’ın önerisi. Gerekçesinde Sağlık Bakanlığı’nın verilerine yansıyan aşı yaptıran aile sayısındaki düşüş vurgulanmış. Bu durumun toplum sağlığını tehdit ettiği anlatılıyor. Aynı yıl CHP grubu bu kez dokuz milletvekilinin imzası ise aşılamanın herkes için bir zorunluluk olması gerektiğini önermiş.
Bir diğer teklif Covid-19 pandemisi sonrasında CHP Balıkesir Milletvekili Fikret Şahin tarafından 2020’nin Şubat ayında verilmiş. Milletvekili Şahin, gerekçede Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nün “Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması” isimli araştırmasında yer verilen bilgilere dayanarak ülkede aşı reddinin yükseldiğini açıklıyor.
TBMM çatısı altında yürüyen aşıların kanunlarla herkes için zorunlu hale getirilmesi tartışması ne tam Covid-19 pandemisi öncesine dayanıyor, ne de sadece pandemi sırasında ortaya çıkmış. 2018, 2019 ve 2020 yıllarında CHP ve HDP Gruplarınca verilen kanun tekliflerinin iki ortak noktası var; biri toplumda yükselen aşı karşıtlığı, diğeri de tüm tekliflerin komisyonda bekliyor oluşu. Bu, tekliflerin meclis gündeminde görüşülmediği ve büyük ihtimalle de görüşülmeyeceği anlamına geliyor.
2018 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, 2016’da 11 bin olan aşıyı reddeden aile sayısı 2017’de 23 bine çıktı. Aşı karşıtlığının yükselişine dair izi yine TBMM’nin internet sitesinde de görmek mümkün. Milletvekili Levent Gök, Sağlık Bakanı’nın yanıtlaması istemiyle 2018 yazında verdiği soru önergesinde, aşı reddinin toplumda yükselişine dair alınan önlemleri sormuş, fakat bu önerge yanıtsız kalmış. Yani mecliste aşı zorunluluğuyla ilgili 2018, 2019 ve 2020 yıllarında verilen kanun teklifleri, ülke gündemiyle bağlantılı.
Türkiye’de aşı yaptırmamanın hukuki yaptırımı yok
Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan “Çocukluk Dönemi Aşı Takvimi”ne göre, çocuklar doğumdan ortaöğretim dördüncü sınıfa kadar aşılanıyor. Aşılar 2009 yılında yayınlanan Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi (2009) ile düzenleniyor, ancak zorunlu değil. Son yıllarda yükselen aşı karşıtlığı ya da aşı tereddüdünün nedenleriyle ilgili araştırmalar, ailelerin yeterince bilgili olmadığını ortaya koyuyor. Sağlık Bakanlığı aşılamaya dair tüm bilgileri bir araya getirdiği bir internet sitesini tartışmaların yoğunlaştığı 2018’de açmıştı. Türk Tabipler Birliği de bakanlığın aşı savunuculuğu konusunda daha çok çalışması gerektiğini savunuyor.
İlginizi çekebilir: Türkiye'de zorunlu aşı uygulaması olduğu iddiası
Dünya genelinde Covid-19 salgınının da öncesine uzanan bir zorunlu aşı tartışması var. Bazı bilim insanları, aşılama bireysel değil toplumsal bir mesele olduğundan, kişinin rızası dışında aşılanmasının şahsi özgürlüklerin ihlaline yorulamayacağını savunuyor. An itibariyle özellikle Avrupa’da birçok ülkede belli aşıların yapılması, eğitim gibi temel kamusal hizmetlerden yararlanmak için zorunlu.
