1933 yılında bir Fransız dergisinin Türkiye kadınlarına ait bir fotoğrafı “Dünyanın aynası” ifadesiyle kapakta yayınladığı iddia edildi.
“Dünyanın Aynası” derginin adı
Derginin üzerinde “Le Miroir du Monde” yani “dünyanın aynası” yazdığı doğru. Ancak bu ifade Türkiye kadınlarını nitelemek için yazılmamış. “Le Miroir du Monde” Fransa’da haftalık olarak yayınlanan derginin adı. Derginin bazı sayılarının Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunduğunu, üniversite sitesinde de görebiliyoruz.
Söz konusu sayı, 11 Kasım 1933 tarihinde yayınlanmış ve kadınların fotoğraflarının yanında “Aprés dix ans de république Turque, Ces danseuses du theatre municipal de stamboul ne donnent guere l'impression de desenchantees” cümlesi bulunuyor. Bu cümle, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 10. yılının ardından, İstanbul şehir tiyatrosundan dansçılar neredeyse hiç hayal kırıklığı yaşamış izlenimi vermiyorlar” olarak çevrilebilir. Bu sayının varlığına hem çeşitli internet alışverişi sitelerinden, hem de Facebook üzerindeki bir müzayede sayfasından ulaşılabiliyor. Aynı sayfada derginin farklı sayılarına da yer verilmiş.
Kapakta yer alan fotoğrafın orijinaline ise tersine görsel arama ile ulaşmak mümkün. Fotoğrafın eski adıyla Darülbedayi, yani İstanbul Şehir Tiyatrosu’nun dansçılarına ait olduğu ve 1930 yılında çekildiğine dair paylaşımlar yer alıyor. Çeşitli kaynaklarda ise fotoğrafın National Geographic arşivinde Türkiye fotoğrafları arasında yer aldığı belirtilmiş, ancak ayrıntı verilmemiş.
Teyit, görselin yer aldığı National Geographic yayınına ulaştı. Fotoğraf, 1930’lu yıllarda Kurt ve Margot Lubinski tarafından çekilmiş. Derginin yayınında, Darülbedayi’nin oyuncu kızlarının prova arasında bahçede yürüldüğü not edilmiş. Fotoğraf da o anda çekilmiş. Yani fotoğraftaki kadınlar gerçekten Türkiye’denmiş.
National Geographic arşivinden
Görsele dair açıklama
İstanbul Şehir Tiyatrosu, yani eski adıyla Darülbedayi, 1914 yılında kurulmuş, eğitimine de Fransız Andre Antoine atanmıştı. Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasının ardından Antoine Fransa’ya dönmüş, kurum Raşit Rıza’nın (Samako) çabalarıyla yeniden toparlanmış, bu dönemde tiyatroya sınavla öğrenci alınmıştı. 1918 yılına kadar sahneye yalnızca gayrimüslim kadınlar çıkabiliyordu. Afife Jale ise, sahneye çıkan ilk Türk kadını olmuştu. Devam eden yıllarda tiyatroya önemli isimler kazandıran Darülbedayi, 1934 yılında İstanbul Şehir Tiyatroları ismini almıştı.
Kurt ve Margot Lubinski ise fotoğrafçılık yapan evli bir çiftti. Kariyerlerinin bir noktasında ise yolları Türkiye’ye düşmüştü. Arkalarında ise Türkiye’den birçok kare bıraktılar. Örneğin Atatürk’ün meclis önünde çekilen ünlü fotoğrafı Margot Lubinski’ye ait.
Sanatçılar hakkında
İddia daha önce Doğruluk Payı tarafından da incelenmişti.
